Հարուստ պատմությամբ այս մարզաձևը հայտնի է վաղնջական ժամանակներից: Մարտարվեստի հնագույն այս տեսակն առաջացել է հին ժամանակներում և վայելում էր մեծ ժողովրդականություն. հիշատակումներ կարելի է գտնել հնագույն առասպելներում, լեգենդներում, տարեգրություններում, գրականության մեջ:
Դեռևս հնագույն ժամանակներից ըմբշամարտի նման մրցումները տարածված էին բազմաթիվ երկրներում։ Դրանք կազմակերպվում էին հին հունական օլիմպիական խաղերի, այլ երկրների ազգային տոների, հայկական ազգային տոնախմբությունների ժամանակ:
Ֆիզիկական պատրաստության և ազգային սովորույթների անբաժանելի մասը կազմող ըմբշամարտն այսօր արդեն անչափ գրավիչ, դիտարժան և սիրված սպորտաձև է: Ըմբշամարտը երկու մարզիկների գոտեմարտի ընդհանուր անվանումն է, որը ներառում է մի քանի մարզաձև՝ հունահռոմեական, ազատ ոճի, ձյուդո, սամբո:
Սպորտաձև, որը կերտում է բնավորություն, ամրացնում կամքի ուժն ու կարգապահությունը։ Հատուկ կանոններով ընթացող մենամարտ, որտեղ հաղթում է ուժեղագույնը, մենապայքարային մարզաձև, որտեղ մարզիկների նպատակը մրցակցի նկատմամբ առավելության հասնելն ու միավորներ ձեռք բերելն է՝ մրցակցի թիկունքը գետնին տապալելով։ Այն անչափ սիրված սպորտաձև է, որը Հայաստանում ունի խորը պատմական արմատներ և միջազգային ամենատարբեր հարթակներում այս մարզաձևում հայ մարզիկները շատ հաղթանակներ են նվաճել։
Անհիշելի ժամանակներից հայերն ունեցել են սեփական նույնատիպ սպորտաձևը՝ հայկական ազգային կոխ, որը եղել է ազգային տոնախմբությունների անբաժանելի մասը, ընդգրկված է եղել հին հայկական նավասարդյան խաղերի ծրագրում, իսկ հայ ըմբիշների հաջողությունները միջազգային ասպարեզում սկսվում են դեռևս մ.թ.ա. 281 թվականից, երբ Տրդատ 3-րդ Արշակունին արժանանում է հին հունական 265-րդ օլիմպիական խաղերի ըմբշամարտի հաղթողի պատվին:
Զրույց Հայաստանի ըմբշամարտի ֆեդերացիայի գլխավոր քարտուղար Արայիկ Բաղդադյանի հետ:
