Սուրբ Նիկողայոսն առաջնորդվել է «Վաճառիր ունեցվածքդ և տուր աղքատներին» ավետարանական պատգամով։ Սքանչելագործ եպիսկոպոսը խնամում էր աղքատներին, հիվանդներին, բանտարկյալներին, որբերին ու այրիներին։ Նրա բարեպաշտությունն այնքան վարակիչ էր, որ եպիսկոպոսը հետագայում դառնում է Սանտա Կլաուսի նախատիպը։ Զմյուռնիայի Նիկողայոս եպիսկոպոսը տեղի հավատավոր հայ համայնքի համար օրինակ էր ծառայում։ Հետագայում քեմալական վարչակարգի կարգադրությամբ կոտորվում են այդ քաղաքի հայ և հույն բնակիչները, հրո ճարակ են դառնում նրանց տները:
Թեմային է անդրադառնում Հայոց ցեղասպանության թանգարան-ինստիտուտի ավագ գիտաշխատող Թեհմինե Մարտոյանը։
«Սուրբ Նիկողայոս եպիսկոպոսը և Զմյուռնիայի հայկական համայնքը»՝ մաս 1-ին։
