- Լօրնետ, պէնսնէ…
- Լիւմիէրի եղբայրերու ապրանքը մեր պահեստին մէջ…
- Աշակերտական պարագաներ…
Մարդկանց առօրյայում ուղեկցող ապրանքների և ծառայությունների որակական և քանակական փոխակերպումների մասին պատկերացում կազմելու վստահելի տարբերակներից մեկը մամուլն է: Ավելի ճիշտ` մամուլի գովազդային բաժինների ուսումնասիրությունը: Ինչը և մենք անում ենք միասին: Այսօր կշարունակենք պատմել մասնագիտական ոլորտում նաև կենցաղում ամուր տեղ զբաղեցնող ևս մի քանի առարկայի մասին, որոնք ակտիվորեն գովազդվում էին 19-րդ դարի հայկական մամուլում:
Եվ այսպես՝ «Մշակ»-ի 1888թ. համարներից մեկում ծանոթանում ենք ոմն խանութպան ՑԷՅՏԼԻՆԻ վաճառատան օպտիկակական բաժանմունքի առաջարկի հետ: Մինչ այդ մի փոքրիկ հիշեցում անհիշելի ժամանակներից. Դեռևս Միջագետքում, Եգիպտոսում գիտեին աչքերի խնամքի և տեսողության շտկման որոշ գաղտնիքներ:
Այդ վայրերում կատարված պեղումներից և հնագույն գրառումներից պարզվում է, որ հղկված զմրուխը և լեռնային բյուրեղը հիմնական բաղադրիչն էին ակնոցների նախատիպի համար: Վկայություն կա այն մասին, որ 12-րդ դարում Չինաստանում դատավորները կրում էին թանձր ծխագույն կվարցե հարմարանքներ, դատավարության ընթացում թաքցնելու իրենց աչքերի արտահայտությունը ներկաներից:
Իսկ հյուսիսային ժողովուրդները,արևից, ձյան ճերմակությունից և ձյունե մրրիկներից աչքերը պաշտպանելու համար պատրաստում էին նեղ կտրվածքով ոսկրե կամ փայտե հարմարանքներ:Նինվեի պեղումների ժամանակ հայտնաբերվել է մշակված լեռնային բյուրեղից լինզա, ավելի մեծը և առավել լավ հղկվածը՝ Կրետե կղզում: Հայտնի է՝ Սենեկան, որ թույլ տեսողություն ուներ կարդալու համար գործածում էր ապակե գունդ՝ իբր խոշարացնող միջոց:
ՕՊՏԻԿԱՆ ԿԲԱԺԱՆՄՈՒՆՔ Մ. Գ. ՑԷՅՏԼԻՆԻ ժամացոյցների մագազինում: Պալատի այգու դիմաց, անկիւնի մագազինը: Ամեն տեսակ ԱԿՆՈՑՆԵՐ, ՊԷՆՍՆԷ, ԼՕՐՆԷՏՆԵՐ և ԶԵՐՄԱՉԱՓԵՐ: Տրվում են ճշգութեամբ պ.պ. բժիշկների կարգադրութեան համեմատ, նոր մետրիական և նախկին դիւյմային սիստեմայով:Կարկատվում են ակնոցները և նոր ապակիներ են դրում: ԳներնԵՐԸ ԱՄԵՆԱՉԱՓԱՒՈՐ ԵՆ:
7-րդ դարում Անանիա Շիրակացին նայում էր երկնքին, կենդանիների վարքին և մեկնաբանում օդերևութաբանական իրավիճակը: Արդեն 17-րդ դարից սկսած Գալիլեյո Գալիլեյը, ապա Ֆարէնհայթը, Ցելսիուսը և մյուսները ջանում էին ստեղծել առավել ստույգ ջերմաչափ: Իսկ 19-րդ դարի ավարտին Պոլսում վաճառքի են հանվում ճշգրիտ ջերմաչափեր հայերենով ծանոթագրված:
Հայերէն ջերմաչափ վերջին աստիճանի ճիշտ եւ զգայուն հայերէն ծանոթութիւններով բացատրուած: Այս հայերէն ջերմաչափ, զոր մասնաւոր խնամքով պատրաստած է Վէնսան էֆենդի Գասպարեան, մայրաքաղաքիս ամենէն հին և պատուաւոր դեղավաճառը, շատ մը տեսակներու բաժնուած ըլլալով այլ և այլ գներով կը ծախուի, Կ.Պոլիս Պահճէ Գափու թիւ 7,Գասպարեան դեղավաճառատունը:
Հեղինակն այս ջերմաչափը ճոխ ծանոթութեամբ պատրաստելով, նպատակ ունեցած է գիտական ծառայութիւն մը մատուցանել հասարակութեան և բարեբախտաբար յաջողած է:
Այս նորահնար ջերմաչափ անոր համար ճիշտ է, որ սնդիկ պարունակող ապակեայ խողովակին ներքին մասն ու արտաքին ստորաբաժանումները վերջին աստիճանի համաձայն են իրարու եւ անոնց ճշդութիւնը վավերացուած է Բարիզի ու Պերլինի օդերեւութաբանական հաստատութիւններէն: Վաճառվում են նաև դեղեր, հանքային ջրեր, վիրաբուժական գործիքներ, կազդուրիչ գինիներ, մանկական սնունդ, սթէռիլիզաթէօռ և այլն:
Լուսանկարչության համաշխարհային պատմությունը լեցուն է հայազգի բացառիկ վարպետների անուններով: Բոլորին թվելը տևական ժամանակ կպահանջի. պալատական լուսանկարիչներից մինչև աշխարհի տաբեր քաղաքներում հռչակավոր լուսնակարչատների հիմնադիրներ, ևս առավել լուսանկարչության միջոցով կենսաէներգիան, այսպես ասած, լուսանկարելու գյուտի հեղինակը՝ Սիմոն Կիրլյանը:
Թիֆլիսում բացված «Յոախիմ և ընկերների» լուսանկարչական պահեստից վստահաբար օգտված կլինեն Արևելյան Հայաստանի 19-րդ դարի լուսանկարիչները:
Լուսանկարչական պարագաների պահեստ Ֆ. Եօխիմ եւ ընկերներ
Առաջարկում են առաջիկա սեզոնի համար լուսանկարչական ամեն տեսակ պարագաներ մեծ քանակութեամբ նոր կատարելագործուած կամերաներ, որոնք հանում են մոմենտալ կերպով : Գլխավոր ներկայացուցիչը ամբողջ Ռուսաստանի համար լուսանկարչական ապակիների Վէյսբրոդ գործարանի: Այս ապակիները իրենց զգայնութեամբ գերազանցում են Լիւմերի ապակիներից եւ վերջիններից տարբերվում են իրենց շերտի անսովոր մաքրութեամբ: Գների Էժանացման, այլ և զանազան նորութիւնների մասին մամուլի տակ գտնված հրահանգը ուղարկւում է ձրի:
Այս գովազդը Թիֆլիսի «Նոր Դար»-ից էր, 1895 թվական: Այսօր Հայաստանի պատմության թանգարանում և Ազգային պատկերասրում հարևանությամբ ցուցադրվում են լուսանկարչական 2 տարբեր դպրոցների հայ ներկայացուցիչների ՝ հայր և որդիներ Վրույների և Կոստանդնուպոլսեցի Աբդուլլահյան եղբայրների անկրկնելի աշխատանքները:
Անպայման պետք է այցելել: Իսկ 1893-ի «Հայրենիք»-ի համարներից մեկը գրում է.
Յ. Տիրատուր, Կոստանդնուպոլիս, Պահճէ Գաբու, Ճելալ Պէյ խանի ներքեւ, թիւ 8
Մասնաւոր վաճառատուն լուսանկարչական ամէն տեսակ պիտոյից.
Սոյն վաճառատուն (յաջորդ նախկին Մէրճանօֆ տան լուսանկարչական պիտոյից ճիւղին) ի վաճառ հանած է բոլորովին նոր դրութեամբ կարգ մը մեքենաներ որք թէ լաւ եւ թէ գէշ օրերու կրնան ամենալաւ պատկերներ առնել: Գները անհաւատալի կերպով աժան, այսինքն 13-18 սանդիմէթր պատկեր հանող 3,5 ոսկիէն եւ 18-24 սանդիմէթր 5,5 ոսկիէն սկսեալ:
Այս մեքենաներ շատ թեթեւ են եւ փոխադրութեան յարմար:Կը գտնուին նաեւ ճոխ եւ առաջնակարգ անգլիական մեքենաներ, ինչպէս նաեւ տաք երկիրներու յատուկ մասնաւոր շինուծքով մեքենաներ: Թուրքիոյ համար միակ ներկայացուցիչ Լիօնի Լիւմիէր եւ Որդւոց չոր բլաքներու: Սոյն բլաքներ կը վաճառուին յատուկ տուփերու մէջ որոց վրայ կը գտնուի գործարանապետին ստորագրութիւնը կրող պիտակ մը, որ միակ երաշխաւորութիւնն է թարմ եւ գործարանէ ուղղակի եկած լինելուն:Նոյն գործարանին Սիթրաթ տ՛ Արժանի պատրաստ արծաթուած թուղթը եւս իր փայլունութեամբ, արտադրած գեղեցիկ եւ յատուկ պատկերներովը, գործածութեան դիւրութեամբ եւ գնոյն աժանութեամբը կոչուած է բոլորովին բառնալու Ալիւմինէ թղթին գործածութիւնը:
Վերջապէս, ամէն փորձառու լուսանկարիչ համոզուած է թէ լաւ պատկեր մը կարելնալ շինելու համար պէտք է գործածել Լիւմիէրի բլաք եւ Լիւմիէրի թուղթ: նկ մանրմունր15
Շարունակելով թեման. «Նոր դար»-ի 1896 թվականի համարներից մեկի հայտարարությունը սպառողին է ներկայացնում, ամենայն հավանականությամբ, Պետերբուրգում, շվեյցարացի Սամուել Բեխլիի կողմից հիմնադրված ալբոմների, կաշվե աքսեսուարների գործարանի բացառիկ արտադրանքը՝ նշելով գործարանի գրասենյակի հասցեն և պատասխանատուի անունը:
Յատարարութիւն
Լուսանկարչական այլբօմերի եւ կաշեղէն ապրանքների Պետերբուրգի առաջին գործարանի Բերնարդ Մէերովիչ,Պետերբուրգ, գոյութիւն ունի 1880 թուականից:
Գործարանը պատրաստում է հետեւեալ ապրանքները. Զանազան ալբոմներ լուսանկարչական պատկերների, ոտանաւորների և նկարչութեան համար, արձանագրութիւնների, մինիստրական, մուրհակների պորտ ֆէյլներ, ամեն տեսակ թղթապանակներ, պորտ-մոնէ, քսակներ, ռեդիկիւներ, պորտ-սիգարներ, պորտ-վիզիտներ, նեսսեսերներ, ծոցատետրեր, ճանապարհի պայուսակներ, շրջանակներ և այլ, և այլն ամենաէժան գնանոցներից մինչեւ ամենաթանկ գնանոցները:
2-րդ արդյունաբերական հեղափոխության շրջանն էր: Խոշոր քաղաքներում հիմնվում էին գործարաններ, եղածները ներդնում էին նոր տեխնոլագիաներ, բարձրացվում էր արտադրողականությունը, նոր շուկաներ էին բացվում: Այդպես եղավ և Կիևի թղթի գործարանների հետ: Կարդում ենք 1896-ի «Նոր դար»-ի համարներից մեկում.
Կիեւի թղթի գործարանների բարձրագոյն հաստատուած Դիտեատկովսկու ընկերութիւնը սրանով պատիւ ունի յայտնելու ի գիտութիւն յարգելի հասարակութեան, որ սեպտեմբերի 10-ից ինքը բացել է Բագւում , Թումանյեան եղբայրների տանը Միլիւտինսկայա փողոցի վրայ, սեպհական գործարանների արտադրութեան թղթերի պահեստ, ուր մեծ քանակութեամբ գտնւում են գրելու, գծագրական, աշակերտական և դիւանական պարագաներ: Վաճառումն լինում է մեծ և փոքր քանակութեամբ գործարանական գնով:
Ծանոթացանք օպտիկայից մինչև ալբոմների, կաշվե աքսեսուարների և թղթե արտադրանքի գովազդներին: Սա 19-րդ դարն էր՝ Պոլսից մինչև Թիֆլիս և 2 կայսրությունների այլ քաղաքներ:
Շնորհակալություն աշխարհի ամեն անկյունում Հայ տպարաններ և մամուլ հիմնած երախտավորներին նաև Հայաստանի Ազգային գրադարանին այդ մամուլի հսկայական հավաքածուն մատչելի դարձնելու համար:
