Թուրքերը երեք վագոն ոսկի էին հավաքել Ադաբազարի հայկական վաճառատներից․ «Հայկական հարց»

Իզմիթի գավառում տեղահանությունից առաջ 30 բնակավայրում ապրում էր ավելի քան 71.000 հայություն։ Հայերը զբաղվել են հիմնականում երկրագործությամբ, շերամաբուծությամբ, արհեստներով, բանկային գործով։ Այնտեղ եղած մետաքսի 35 գործարանից 21-ը հայերին է պատկանել։ Հայկական բոլոր գյուղերում, քաղաքներում գործել են գրադարաններ, ընթերցասրահներ, երգչախմբեր, նվագախմբեր։

Ուսումնասիրած և կրթասիրած զանազան ընկերությունները նպաստել են կրթության ու մշակույթի զարգացմանը, աճող սերնդի հայեցի դաստիարակությանը։ Օսմանյան կայսրության տնտեսության համար կարևոր կենտրոններ էին դարձել Իզմիթը, Պարտիզակը, Արմաշը, Ադաբազարը։

Ընդ որում, Ադաբազարում հայերի տեղահանությունից և նրանց ունեցվածքի թալանից հետո ոչ մի աղքատ թուրք չէր մնացել։ Թեմային է անդրադառնում Մեսրոպ Մաշտոցի անվան Մատենադարանի արխիվային բաժնի ավագ գիտաշխատող Անահիտ Աստոյանը։ «Ցեղասպանությունը և հայ ժողովրդի նյութական կորուստները»՝ մաս 6-րդ։