Հարավում ճանապարհ են բացում, հյուսիսում՝ փակո՞ւմ․ փորձագետները՝ ապաշրջափակման նախագծերի մասին
Հայ և ռուս փորձագետներն այսօր քննարկել են 2020-ին ԵԱՏՄ շրջանակում համագործակցության միտումները։ Արձանագրել են, որ տնտեսական հարաբերությունները տուժել են համավարակից ու պատերազմից, իսկ հեռանկարները կախված են նաև քաղաքական որոշումներից։ Ճանապարհների ապաշրջափակման թեման չի շրջանցվել։ Երևանում արձանագրել են՝ դիտարկվում է ճանապարհների ապաշրջափակման հարցը, մինչդեռ փակ է Վարդենիս-Մարտակերտ ճանապարհը։
Հայ և ռուս փորձագետներն արձանագրում են՝ 2020 թվականը ծանր տարի էր ԵԱՏՄ բոլոր երկրների և հատկապես Հայաստանի համար։ Տնտեսությանը լուրջ հարված հասցրեց 44-օրյա պատերազմը՝ արձանագրում է «Ինտեգրացիա և զարգացում» ՀԿ նախագահ, Եվրասիական փորձագիտական ակումբի համակարգող, քաղաքական վերլուծաբան Արամ Սաֆարյանը։
Անկում է գրանցվել գրեթե բոլոր ոլորտներում՝ բացի գյուղատնտեսությունից, որտեղ 1․4 տոկոս աճ կա։ Արամ Սաֆարյանի փոխանցմամբ՝ առևտրաշրջանառությունը նվազել է ԵԱՏՄ անդամ երկրների, այդ թվում՝ Ռուսաստանի հետ։ Պատերազմի ու համավարակի պայմաններում , սակայն, Ղազախստանի ու Բելառուսի հետ ապրանքաշրջանառությունն ակտիվացել է։
«Ապրանքաշրջանառության երկնիշ աճ ունենք Ղազախստանի ու Բեառուսի հետ։ Ներմուծման ծավալների երկնիշ աճ է գրանցվել Բելառուսի դեպքում, երկու անգամ էլ ավելացել է Ղազախստանի հետ շրջանառությունը։ Սա փաստում է, որ համագործակցությունը ընդլայնման հեռանկար ունի։ Դրա համար պետք է օգտվել ԵԱՏՄ-ի ընձեռած բոլոր հնարավորություններից»,- ասում է Սաֆարյանը։
Արցախյան 44-օրյա պատերազմից հետո օրակարգում է ճանապարհների ապաշրջափակման հարցը։ Երբ խոսում ենք ապրանքների ազատ տեղաշարժի մասին, պետք է արձանագրենք, որ այս փուլում այդ հնարավորությունը կարևոր է Ադրբեջանի ու Թուրքիայի համար, իսկ Հայաստանի համար՝ խիստ խնդրահարույց՝ ասում է տնտեսագետ Թաթուլ Մանասերյանը։
Մինչ քննարկվում է Հայաստանի հարավում ճանապարհային ենթակառուցվածքները բացելու հարցը, փակվում է Հայաստանի հյուսիսային հատվածը Արցախի հետ կապող ճանապարհը՝ արձանագրում է տնտեսագիտության դոկտոր, պրոֆեսոր Աշոտ Թավադյանը։
«Մեզ համար, ցավոք, հակառակ գործըթնացն է գնում։ Մի կողմից՝ քննարկվում է Հայաստանի հարավում ճանապարհների ապաշրջափակման հարցը, որը հատկապես օգտակար է լինելու Ադրբեջանի ու Թուրքիայի համար, մյուս կողմից՝ Հայաստանի հյուսիսային հատվածը Արցախի հետ կապող ճանապարհն է ճանապարհ է փակվել։ Խոսքը Վարդենիս-Մարտակերտ ավտոճանապարհի մասին է։ Պետք է խոսել նաև աբխազական ու Կարսի երկաթուղիների բացման մասին»,-նշում է Թավաթյանը։
Նա հիշեցնում է նաև նոյեմբերի 10–ի եռակողմ հայտարարությամբ ամրագրված մեկ այլ պարտավորություն՝ կողմերը պետք է վերադարձնեն գերիներին։ Չնայած այս ամրագրմանը՝ Ադրբեջանն արհեստականորեն ձգձգում է գործընթացը՝ ռազմագերիներին կոչելով ահաբեկիչներին՝ ասում է տնտեսագետը։
Մոսկվայում աչալրջորեն հետևում են Հայաստանում տեղի ունեցող իրադարձություններին։ Հայաստանը ոչ միայն ԵԱՏՄ անդամ երկիր է, այլև Ռուսաստանի ռազմավարական դաշնակից՝ ընդգծում է ռուս քաղաքագետ Ալեքսանդր Մարկեդոնովը։ Արձանագրելով, որ Մոսկվան չի կարող միջամտել Հայաստանի ներքաղաքական զարգացումներին, այդուհանդերձ ակնակրում է, թե որ դեպքում կշահեն հայ-ռուսական ռազմավարական հարաբերությունները։
«Կարևոր է այն, թե որքան կշարունակվի քաղաքական ճգնաժամը Հայաստանում։ Որքան երկար շարունակվի, այնքան նոյեմբերի 10–ին կնքված համաձայնագրի դրույթների իրագործման հնարավորությունների նկատմամբ կասկածները խորանալու են։ Ուստի ես կարծում եմ, որ պետք է շատ արագ գտնել փոխզիջումային գործիչ»։
Միայն իրավիճակի կայունացումից հետո է հնարավոր խոսել տնտեսական զարգացման ու նոր հեռանկարների մասին՝ ասում է ռուս քաղաքագետը և ընդգծում՝ եթե կայունացում չլինի, բոլոր հարցերը մնալու են առկախված։
