Հարավային Կովկասում Ռուսաստանի կողմից իր ազդեցությունը տարածելու ձգտումը և նվաճողական քաղաքականությունը Հայաստանի ազատագրությանն առնչվող որոշակի չարդարացված հույսեր է արթնացնում հայության շրջանում։
Հայաստանին առնչվող ռուս-թուրքական և ռուս-պարսկական պատերազմներ տեղի ունեցան 19-րդ դարի սկզբին։ Արևելյան Հայաստանը ռուս-պարսկական երկու պատերազմի հետևանքով պարսկական տիրապետությունից անցավ Ռուսական կայսրության գերիշխանության տակ։
Թեմային է անդրադառնում սփյուռքագետ, քաղաքագետ Վահրամ Հովյանը։
«Ռուսական գործոնը և Հայկական հարցը»՝ մաս 1-ին։