Հրայր Թովմասյան.Նոր ծրագրի իրականացման արդյունքում Եվրադատարանում կնվազեն Հայաստանի դեմ կայացվող վճռները
Լուսինե Վասիլյան
«Ռադիոլուր»
Եվրոպայի խորհրդի փորձագետները կարծում են, որ հայաստանյան արդարադատության ոլորտում դեռևս խնդիրներ կան Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանի նախադեպերի կիրառման հարցում: Այսօր մեկնարկած ծրագիրը նպատակ ունի լրացնել այդ բացը: Այն իրականացվելու է Հայաստան- Եվրախորհուրդ համագործակցության շրջանակներում, տևելու է երկու տարի և փորձելու է նպաստել մարդու իրավունքների եվրոպական չափանիշների արդյունավետ ու միատեսակ կիրառմանը: Արդարադատության նախարար Հրայր Թովմասյանը կարծում է, որ ծրագրի իրականացման արդյունքում Եվրադատարանում կնվազեն Հայաստանի դեմ կայացվող վճռները, իսկ դատարաններում կավելանան եվրոպական նախադեպերով առաջնորդվող դատավորները:
Մարդու իրավուքների եվրոպական չափանիշները, եվրոպական դատարանի նախադեպային որոշումները շատ հաճախ են հիշատակվում, բայց նույնքան հաճախ չեն կիրառվում: Եվրոպացի մասնագետները շեշտում են հատկապես դրանց միատեսակ մեկնաբանության ու կիրառման անհրաժեշտությունը և կարծում են, որ սա ոչ միայն դատական համակարգի ինստիտուցիոնալ թերությունների արդյունք է, այլ նաև այդ չափանիշների վերաբերյալ դատավորների գիտելիքների ու հմտությունների պակասի: Հենց այդ բացը լրացնելու համար էլ մեկնարկում է «Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանի նախադեպերի կիրառման ամրապնդումը Հայաստանում» երկամյա ծրագիրը: Այն փորձելու է զարգացնել համակարգի հատկապես երկու օղակների՝ Վճռաբեկ դատարանի և Արդարադատության նորաստեղծ ակադեմիայի կարողությունները:
«Ծրագրի շրջանակներում ձևավորվելիք խումբը պետք է վերլուծի Եվրոպական դատարանի ոչ միայն Հայաստանին վերաբերող վճիռները, այլ նաև այն բոլոր վճիռները, որոնք կարող է նախադեպային նշանակություն ունենալ: Այսինքն, մենք այս կառույցից կանխարգելիչ գործառույթ ենք ակնկալում»:
Այդ կանխարգելման արդյունքում արդարադատության նախարար Հրայր Թովմասյանը Եվրոպական դատարանում Հայաստանին վերաբերող վճիռների նվազում է ակնկալում: Ըստ նրա՝ դատարանները հաճախ են բախվում խնդրիների, որոնք ուղղակիորեն կապվում են կոնվեցիայի դրույթների կամ եվրոպական դատարանի նախադեպային որոշումների միատեսակ մեկնաբանության հետ: Հենց այդ հարցում Վճռաբեկ դատարանին ու Արադարադատության նորաստեղծ ակադեմիային պետք է փորձի աջակցել ծրագրի շրջանակներում ձևավորվելիք փորձագիտական խումբը:
«ՄԻԵԴ ցանկացած որոշում նոր միս ու արյուն է տալիս կոնվենցիայի դրույթներին, փոխում է դրանց բովանդակությունը: Ժամանակի ընթացքում մենք տարբեր որոշումներ ենք տեսնում, որոնք փոխում են այս կամ այն նորմի բովանդակությունն ու ծավալը»:
Իրավաբան, միջազգային իրավուննի մասնագետ Արա Ղազարյանի կարծիքով՝ եվրոպական կոնվենցիայի դրույթներն ու նախադեպային որոշումները մեր դատական համարակարգում ավելի շատ վկայակոչվում են, քան կիրառվում:
«Կոնվենցիայի դրույթները շատ հաճախ վկայակոչում են փաստաբանները, դա անում են նաև դատարանները, բայց հաճախ այդ վկայակոչումը ձևական բնույթ է կրում ու գործի ելքի վրա չի անդրադառնբում»:
Բայց կան ոլորտներ է , որոնցում կոնվենցիայի դրույթներն ու եվրոպական նախադեպային որոշումները լիարժեք կիրառվում են: Օրինակ վիրավորանքի ու զրպարտության գործերով, ըստ Ղազարյանի, դատական պրակտիկան վերջին շրջանում ամբողջությամբ կառուցվել է Եվրոպական դատարանի վճիռների հիման վրա: Նա որոշակի փոփոխություն նկատում է կալանքի կիրառման հարցերում, իսկ ամենաթույլը համարում է ապացույցների ձեռքբերումն ու դատարանում դրանց կիրառումը:
«Ամենաբացը օպերատիվ-հետախուզական գործունեության ընթացքում ձեռք բերված ապացույցների ու դատարանում դրանց կիրառման ոլորտն է, որը գործի ելքի վրա ազդեցություն ունի: Այս ոլորտի հետ կապված Եվրոպակլան դատարանում կա բավական լավ զարգացած նախադեպային իրավունք, որը դեռ մեր դատարանները գրեթե չեն կիրառել»:
Այսօր մեկնարկած ծրագիրն առաջիկա երկու տարիների ընթացքում փորձելու է լրացնել բացը՝ Վճռաբեկ դատարանի և Արդարադատության նորաստեղծ ակադեմիայի կարողությունների զարգացման միջոցով:
