Կաննի 70-րդ միջազգային կինոփառատոնի շրջանակում կայացած կինոշուկայում Հայաստանն այս տարի առաջին անգամ ներկայացավ պաշտոնական-ներկայացուցչական տաղավարով: Կաննի կինոշուկան առաջնորդվում է դասական շուկայի տրամաբանությամբ. ֆիլմերն ու նախագծերն այստեղ հայտնվում են վաճառքի նպատակով: Ֆիլմերը փորձում են գտնել միջազգային դիստրիբյուտորներ, վաճառքի գործակալներ և դուրս գալ կինովարձույթ։ 226 համարի տակ գործող Հայաստանի Հանրապետության տաղավարով այս օրերին հաջողելու իրենց հնարավորություններն էին փորձում «Բարս մեդիան» ներկայացնող «Արշալույսի լուսաբացը», Սերգո Ուստյանի «Փոխանակում» և Արթուր Սուքիասյանի «Վիրավոր քաղաքը» կինոնախագծերը: Հայկական տաղավարում էին հայտնվել նաև մրցույթից դուրս մի շարք կինոնախագծեր: Կաննի կինոշուկայի արդյունքը հնարավոր կլինի ամփոփել միայն հայկական պատվիրակության վերադարձից հետո:
«Բարս մեդիա» ընկերությունը Հայոց ցեղասպանության 100-րդ տարելիցի առիթով ներկայացրել էր «Բանտարկված հոգիներ» կինոնախագիծը՝ ֆիլմաշար ՝ կազմված 10 կարճամետրաժ ֆիլմերից։ «Ցեղասպանության թեմային նվիրված ֆիլմ նկարելու ցանկություն չկար: Այդ առումով որոշակի բարդույթներ կային, բայց 1989 թվականին հետաքրքիր բան տեղի ունեցավ, երբ առաջին անգամ գնացի ԱՄՆ ու այցելեցի Զորյան ինստիտուտ»,- պատմում է «Բանտարկված հոգիներ» ֆիլմաշարի հեղինակ Վարդան Հովհաննիսյանը։
«Տեսա, որ այնտեղ տեսագրադարան ունեն, որտեղ պահպանվում էին հարյուրավոր ձայնագրություններ VHS ժապավենների վրա: Ես մտա այդ սենյակն ու բացեցի պահարանը: Դիտեցի ժապավենը, որտեղ մի քանի մեծահասակ մարդիկ պատմություններ էին պատմում: Ժապավենը չափազանց անորակ էր, որովհետև սիրողական մակարդակով էր արված, լույսը վատ, ձայնը վատ, բայց պատմությունները ֆանտաստիկ էին: Նկարել էին կամավորները: Ձայնագրություններն արվել էին այդ մարդկանց պատմությունները վավերացնելու և պահպանելու համար, որպես իրեղեն ապացույցներ: Դա ոչ թե կինոյի, այլ պատմության համար էր: Մարդկանց ուղղված հարցերն ունեին որոշակի ձևաչափ՝ որտեղի՞ց եք, քանի՞ մարդ կար ձեր գյուղում, ինչպիսի՞ հագուստ էին կրում կանայք և այլն: Տպավորությունն այնպիսին էր, որ այդ տարեց մարդիկ իրենց պատմությունների նույն փոքրիկ հերոսներն են: Այդ ժապավենները շատ հետաքրքիր էին, բայց դրանք օգտագործելն այդ ժամանակ անհնար էր: Բացի այդ՝ արցախյան պատերազմն էր սկսվել ու ես մտածում էի, որ ավելի լուրջ խնդիր ունենք լուծելու»,- պատմում է Վարդան Հովհաննիսյանը:
1991 թվականին նա կրկին այցելեց «Զորյան» ինստիտուտ: Կրկին՝ նոր ու հետաքրքիր տպավորություններ: Նույնը տեղի ունեցավ 1993 թվականին ԱՄՆ այցի ընթացքում: Մի քանի տարի առաջ «Զորյան» ինստիտուտ հերթական այցի ժամանակ Վարդան Հովհաննիսյանը տնօրեն Գուրգեն Սարգսյանին հարցնում է ժապավենների մասին ու պարզում, որ դրանք ձայնագրվել ու պահպանվում են առանձին պահարանում:
«Երբ բացեցի այդ պահարանը, տարօրինակ զգացողություն ունեցա. հազարավոր մարդկանց պատմություններ տարիներ շարունակ փակված են այդ պահարանում, ինչպես բանտարկված հոգիներ: Մարդիկ իրենց ցավն են պատմել, բայց ցավը փակված է մնացել այդ պահարանում: Վերապրողների պատմություններն ինստիտուտում օգտագործվել են գիտական, փաստաբանական նպատակներով, բայց աշխարհն այդ պատմություններին անհաղորդ է»:
Ըստ ռեժիսորի՝ հենց այսպես է ծնվել «Բանտարկված հոգիներ» ֆիլմաշարի գաղափարը:
Առաջին ֆիլմը՝ «Արշալույսի լուսաբացը» նվիրված է Ավրորա Մարդիգանյանին, ում վերաբերյալ նյութեր կան և՛ «Զորյան» ինստիտուտում, և՛ Հայոց ցեղասպանության ինստիտուտ-թանգարանում: Ֆիլմի հիմքում 84- ամյա Ավրորայի 4 ժամանոց հարցազրույցն է: Բոլոր նյութերը խորապես ուսումնասիրել ենք՝ ասում է ֆիլմի համահեղինակ Իննա Սահակյանը։
«Վերապրածների պատմությունները բազմաթիվ են՝ ինքնազոհության, պայքարի, մաքառման պատմություններ: Մենք փորձել ենք վերցնել ամենահետաքրքիրը: Ինչպես են մարդիկ ամենաանմարդկային պայմաններում գերմարդկային որակներ դրսևորել: Առանձնացրել ենք դեպի բարին, լույսը տանող պատմությունները»։
«Արշալույսի լուսաբացը» ֆիլմն արտադրական փուլում է. միայն 30 տոկոսն է պատրաստ, աշխատանքները շարունակելու համար համարտադրողներ ու ներդրումներ են հարկավոր։ Հեղինակները հույս ունեն, որ Կաննի կինոշուկայում կգտնեն գործընկերներ ու դիստրիբյուտորներ: Որքանով է դա նրանց հաջողվել , կպարզեբնք հայկական պատվիրակության վերադարձից հետո միայն։
