Հունիսի 27-ը մարտակերտցիների համար խորհրդանշական օր է: 1993-ի հունիսի 27- ի լույս 28- ի գիշերը ՊԲ ստորաբաժանումների համաձայնեցված գործողությունների շնորհիվ մեկ տարվա գերությունից հետո ազատագրվեց Մարտակերտ քաղաքը: Ապրիլյան պատերազմի օրերին չնայած պարբերաբար հրետակոծմանը ու հնչող կրակոցներին, այն շարունակեց ապրել իր բնականոն կյանքով՝ պատերազմին պարտադրելով փխրուն խաղաղություն:
Սահմանային Մարտակերտում մարդիկ 23 տարի անց էլ ապրում են պատերազմին դեմ հանդիման, քանի որ այստեղից է սկսվում և ավարտվում հայրենիքը, այստեղ են ծնվում հերոսները, այստեղ են անմահանում… Ապրիլյան պատերազմի օրերին Մարտակերտը դարձյալ հայտնվեց ուշադրության կենտրոնում: Արդեն մեկ անգամ ազատագրված քաղաքի բնակիչները կրկին զգացին պատերազմի հոտը: Սկսեցին զուգահեռներ անցկացնել 90 –ականների ու այս օրերին տեղի ունեցող իրադարձությունների միջև: Ընդհանրություններ շատ կային, բայց դա նրանց չընկճեց ու նրանք առավել քան հաստատակամ ասում են իրենց խոսքը ի լուր աշխարհի՝ Մարտակերտը պետք է անառիկ պահել թշնամու հարձակումներից:
Ապրիլյան օրերին ռմբակոծվող Մարտակերտում թշնամու արկերի ձայները նրանց այլևս չէր վախեցնում։ Այդ իրավիճակում անգամ չէին կորցնում հումորի զգացումը,.ասում էին՝ ցերեկը Մարտակերտում 2016 թ, իսկ գիշերը՝ 1993թ: «Ռադիլուրի» հետ զրույցում հիշողությունների կծիկն է քանդում Մարտակերտի վարչական շրջանի ղեկավար Վլադիկ Խաչատրյանը, ով ծնունդով Չայլուից է։ Գյուղ, որն այսօր գտնվում է Ադրբեջանի տիրապետություն տակ:
Շատերն են այսօր հիշում 1992-ի հուլիսի 4-ը, երբ հակառակորդը գրավեց Մարտակերտը, իսկ 1993-ի հունիսի 27- ի լույս 28 –ի գիշերը։ Մեկ տարվա գերությունից այն ազատագրվեց: Մարտակերտի ազատագրման գործողությունների ծրագրի մշակումն ու դրանց նախապատրաստումը սկսվել էր դեռևս Քարվաճառի հաղթանակից հետո: Իսկ հունիսի 27-ը հյուսիսային ուղղությամբ ընթացող մարտական գործողությունների ամենավճռորոշ օրն էր, քանի որ ՊԲ ստորաբաժանումների համաձայնեցված գործողությունների շնորհիվ այդ օրն ազատագրվեց Մարտակերտ քաղաքը: Ղարաբաղյան ուժերն անցան գերիշխող բարձունքների և հիմնական ճանապարհային ուղղությունների պաշտպանությանը:
Հյուսիսային շրջանում մեր զորքերի մարտական գործողությունների հաղթական ելքը շրջադարձային ազդեցություն ունեցավ մարտական գործողությունների հետագա ընթացքի վրա և մեզ հաջողվեց ոչ միայն ազատագրել Մարտակերտի տարածքի մեծ մասը` մոտ 6 հայկական գյուղ, այլեւ ճնշել հակառակորդի ռազմական խոշոր հենակետերը Աղդամում և հանրապետության հարավ-արևելյան շփման գոտում; Մարտակերտցի 48-ամյա Ռուզաննա Այվազյանը ամուսնու հետ միասին մասնակցել է 90 –ականների պատերազմին: Իր աչքի առաջ է ազատագրվել սիրելի քաղաքը ու նա շատ լավ գիտի ազատության գինը: Հիմա դիրքերում է նրանց որդին:
Հունիսի 27-ը մարտակերտցիների համար խորհրդանշական օր է: Նրանք արդեն 23 տարի ապրում են ` խաղաղություն թելադրելով, վերանորոգում են ավերված տները, մշակում այգիները ու շենացնում բնակավայրը:
