ԿարևորՀասարակություն

Սումգայիթյան կոտորածները՝ ականատեսի աչքերով

alisagevorgyan

1988 թվականի փետրվարի 26-28-ը Ադրբեջանի  Սումգայիթ քաղաքում    պետականորեն կազմակերպվեց նախճիր` տեղի հայության հանդեպ: Խաղաղ բնակչության նկատմամբ իրականացված դաժան սպանություններն ու բռնությունները,  ունեցվածքի թալանը, արցախահայության ձեռնարկած ինքնորոշման օրինական-սահմանադրական գործընթացի պատասխանն էր։

1988-ի փետրվարի 27-ին  Սումգայիթի կենտրոնում կազմակերպվեց  հանրահավաք, որին մասնակցում էր քաղաքի  կուսակցական վերնախավը, գործադիր իշխանության ներկայացուցիչներ և մեծ թվով ադրբեջանցիներ: Հանրահավաքից հետո ամբոխը կուսակցության առաջին քարտուղար Մուսլիմզադեի գլխավորությամբ դրոշներով շարժվում էր քաղաքի փողոցներով՝  ջարդուփշուր անելով  հայերի խանութները, կրպակներն ու մեքենաները, այն ամենը, ինչ պատկանում էր հայերին:

Փետրվարի 28-ին  ոհմակը ներխուժեց նաև  հայերի բնակարանները: Դեպքերի ականատես Ռոման Ղամբարյանը «Ռադիոլուրին» պատմում է, թե ինչպես ամբոխը հավաքվեց իր շենքի մուտքի մոտ և սկսեց սպառնալիքների հեղեղ թափել  հայերի հասցեին: Քիչ անց կացիններով ու երկաթե  մահակներով սկսեցին կոտրել  Ղամբարյանների բնակարանի դուռը:

Երկար դիմադրելուց հետո գազաններից մեկին, այնուամենայնիվ, հաջողվում է երկաթե ձողով հարվածել  Ղամբարյանների հոր՝  62-ամյա  Ալեքսանդր Ղամբարյանի գլխին:  Նա ծանր վիրավորվում է, բայց շարունակում է պայքարել:  Մի քանի ժամ արյունաքամ լինելուց հետո  Ալեքսանդր Ղամբարյանն արդեն մահացել էր: Ավերված բնակարանում բարիկադներ կառուցելով հոր դիակի  մոտ,  Ղամբարյաններն անցկացնում են ողջ գիշերը:

Հաջորդ օրը երեկոյան նրանց տուն է գալիս  ադրբեջանցի հարևաններից մեկն ու զգուշացնում, որ բնակարանում լույս չվառեն: Պարզվում է, որ դա ևս ադրբեջանցիների մշակած պլաններից մեկն էր՝ հայերի բնակարանները  զանազանել նաև վառված լույսերով, քանի որ  ադրբեջանցիներին այդ մասին նախապես զգուշացրել էին:  Հավանաբար անսալով խղճի ձայնին՝  հարևանը Ղամբարյաններին թաքցնում է իր տանը:

Քիչ անց գալիս է  հարևանի հայրը և, վախենալով  հայրենակիցների հաշվեհարդարից, հայերին թաքցնելու համար, ղամբարյաններին խնդրում է  դուրս գալ բնակարանից : Ծեր կնոջ՝ մոր, հետ շենքից դուրս գալն ու  փախչելն անհնար էր, և եղբայրները ստիպված են լինում դիմել մեկ ուրիշ հարևանի՝ խնդրելով ներս թողնել: Այդ պահին  ողջ թաղամասը  կրակի ու արյան մեջ էր, քանի որ հայերի բնակարաններն այդ թաղամասում բավականին շատ էին

Փետրվարի 29-ին՝ երեք օր ուշացումով, խորհրդային զորքը վերջապես մտնում է Սումգայիթ: Ռոման Ղամբարյանի վկայությամբ՝ երբ  զինվորների ուղեկցությամբ հոր դիակը տեղափոխում են դիահերձարան, այնտեղ ականատես է լինում զարհուրելի տեսարանի. բազմաթիվ խոշտանգված և այրված դիակներ:

Ռոմանը հիշում է հատկապես  այրված երեխայի դիակը, որի անունը հետագայում որևէ ցուցակում չհայտնվեց, որպես սումգայիթյան  ոճրագործության զոհ, մինչդեռ  ադրբեջանցի ելուզակներն աշխարհի  աչքի առաջ  լկտիաբար ստում էին, որ Սումգայիթում որևէ  երեխա չի սպանվել:

 

Back to top button