Ամասիա Հովհաննիսյան
«Ռադիոլուրի» համար- Կարլովի Վարի
Այս տարին Չեխիայի համար եռակի իրադարձային էր. Վաշինգտոնի հռչակագրի 100, Մյունխենի համաձայնագրի 80 և «Պրագայի գարնան» 50- ամյակները:
Վաշինգտոնի հռչակագիրը
Կարլովի Վարիի կենտրոնում ՝առողջարանային գոտու Կոլոնադայի հատվածում Չեխոսլովակիայի հանրապետության առաջին նախագահ Տոմաշ Գարիկ Մասարիկի ու նրա պատմական ձիու ՝ Հեկտորի, ավազե արձանը խորհրդանշում է հենց Վաշինգտոնի հռչակագիրը, որով առաջին համաշխարհային պատերազմից հետո Ավստրո-Հունգարիայի փլատակներից հռչակվեց նոր պետության ՝ Չեխո-Սլովակիայի ինքնուրույնությունը, որի հռչակած հիմնական գաղափարները ներկայիս ժողովրդավարության սկզբունքներն են: Հռչակագրով հայտարարվեց, որ նորաստեղծ պետությունը լինելու է հանրապետություն, որը երաշխավորելու է խղճի, կրոնի, խոսքի, մամուլի ու հավաքների լիակատար ազատությունը: Եկեղեցին անջատվեց պետությունից: Հռչակագրով երաշխավորվեց ընտրություններին մասնակցելու սեռերի հավասար իրավունքը, պետական կառավարման գործում փոքրամասնությունների համամասնական մասնակցությունը, սահմանվեցին խորհրդարանական ժողովրդավարության սկզբունքները, նախատեսվեցին սոցիալ-տնտեսական լայն բարեփոխումներ ՝ այդ թվում . ազնվական կոչումների վերացումը: Ուշագրավ էր, որ հռչակագրում առաջին անգամ օգտագործվել է «չեխոսլովակյան ժողովորդ» տերմինը:
Հարկ է նշել, որ Ավստրո-Հունգարիայի արտաքին գործերի նախարար Յուլիուս Անդրաշին Վաշինգտոնի հռչակագրի հետ միաժամանակ ԱՄՆ-ի նախագահ Վուդրո Վիլսոնին նոտա էր հղել, որով պատրաստակամություն էր հայտնել ընդունել ԱՄՆ-ի հետ խաղաղության պայմանները և համաձայնվում էր ճանաչել չեխոսլովակների ու հարավսլավացիների իրավունքները ՝ միայն թե պահպանվեր Ավստրո-Հունգարիայի տարածքային ամբողջականությունը՝ Ավստիայի հետագա դաշնային կառուցվածքով: Բայց, Ավստրո-Հունգարիան արդեն քայքայման եզրին էր ՝ ինչպես նրա դաշնակից Օսմանյան կայսրությունը: Հավանաբար , կռահեցիք պատմա-ժամանակագրական զուգահեռները Հայաստանի մասով : Այո, պարզապես, այն ժամանակ նոր Հայաստանի վիլսոնյան ծրագիրը ՝ Սևրի պայմանագիրն, այդպես էլ իրավական ոչ մի ուժ չստացավ, և դրանում ճակատագրական դեր խաղացին այն ժամանակվա Հայաստանի իշխանությունների անհեռատեսությունն ու արդեն Սովետական Ռուսաստանի ու Քեմալական Թուրքիայի համատաղ ջանքերը:
Առջևում Մյունխենի համաձայնագիրն էր: Դրա մասին՝ հաջորդ անդրադարձին:
