Դրոշ, զինանշան եւ օրհներգ: 1991 թվականին հռչակված Հայաստանի երրորդ հանրապետությունը ժառանգեց ու ընդունեց առաջին հանրապետության բոլոր երեք խորհրդանշանները: Արդեն 2006 թվականի այս օրը Հայաստանի դրոշը եւ զինանշանն հաստատվեցին առանձին օրենքներով, սահմանվեց դրանց կիրառման կարգը։ Սակայն մոտ երեք տարի է սկսվել են հայոց խորհրդանիշների շուրջ տարբեր քննարկումները։ Մասնավորապես՝ զինանշանըն այսօր ներկայացվում է մի քանի տարբերակով, թեեւ դրանք չեն համապատասխանում «ՀՀ պետական զինանշանի մասին» օրենքին կից հավելվածում ներկայացված զինանշանին։ Այլ խոսքով ասած՝ աղավաղումներ են: Խնդրով մտահոգված անձիք փաստում են, որ զինանշանը յուրաքանչյուր պետության անձնագիրն է, տվյալ պետության զինանշանին նայելիս կարող ես պատկերացում կազմել նրա անցյալի, ներկայի ու ապագայի մասին:
Ազգային խորհրդանշանները ոչ միայն պետականության, պետության արժեհամակարգի կարևոր մասն են կազմում, այլեւ յուրաքանչյուր անհատի արժանապատվության, հպարտության արտահայտչաձև են: Այժմ հերթականությամբ փորձենք ներկայացնել մասնագետների տեսակետներն ու հիմանվորումները, թե՝ ինչ շտկումներ են անհրաժեշտ մեր խորհրդանշաններում: Սկսենք ՀՀ զինանշանից: Ըստ խնդրով մտահոգ հասարակական գործիչների՝ 2006թ. ընդունված «ՀՀ զինանշանի մասին» օրենքը շատ թերի է, իսկ նկարագրությունը հերալդիկ լեզվով չէ:
Օրինակ, վահանի տարբեր մասերում գտնվող պատմական Հայաստանի չորս թագավորությունների զինանշանների նկարագրությունը օրենքի տեքստում բացակայում է: Հերալդիկ նկարագրության մեջ պետք է առանձին նշվեն դաշտի, պատկերի, նրա առանձին մասերի գույները: «Վահանի դաշտերը բառացիորեն ներկված են ՀՀ դրոշի գույներով, բայց չէ՞ որ ամեն մի արքայական խորհրդանշան ուներ իր պատմական գույները»,- հարց է բարձրացնում նկարիչ, գրաֆիկ-դիզայներ Հարություն Սամուելյանը եւ նշում, որ այդ սխալի հետեւանքները, հատկապես հստակ են արտահայտվել կենտրոնական վահանակում, որտեղ աստվածաշնչյան լեռը, ջրհեղեղը եւ տապանը պատկերված են ոսկեգույն ֆոնի վրա, երբ այդ կոմպոզիցիայի բնական գույներն են լաջվարդն ու արծաթը:
«Առաջին հերթին այս գործընթացը սկսվեց նրանից, որ Ռուբինյանների խորհրդանիշում ի հայտ եկան ծաղրանկարային էլեմենտներ: Ոմանք կարծում են՝ միտումնավոր, ոմանք՝ պատահական: Ես կողմ եմ այն մտքին, որ դա արված էր միգուցե միտումնավոր»:
ՀՀ նկարիչների միության նախագահ Կարեն Աղամյանը նույնպես կարծում է, որ ծաղրանկարային տարրեը միտումնավոր են արվել, եւ վերլուծելով զինանշանի կոպիտ սխալները ու անհրաժեշտություն պահանջող շտկումները թվարկում է. պետք է թուրը կոտրած չլինի, ժապավենի վրա կարգախոս լինի գրված, առյուծի բերանն էլ բաց լինի, իսկ լեզուն էլ երևա, ինչպես և արծվի դեպքում, քանի որ տվյալ պետության զինանշանի վրա պատկերն այնպիսին է լինում, ինչ վիճակ այդ պահին երկրում է տիրում: «Զինանշանը յուրաքանչյուր պետության անձնագիրն է, և տվյալ պետության զինանշանին նայելիս կարող ես պատկերացում կազմել նրա անցյալի, ներկայի ու ապագայի մասին»,- ասում է Աղամյանը, եւ հույս հայտնում, որ զինանշանի շտկմամբ երկրում էլ դրական փոփոխություններ կլինեն: Նկարիչների միության նախագահը հիշեցնում է ՌԴ օրինակը.
«Ի սկզբանե Ռուսաստանում որպես սիմվոլ եղել է երկգլխանի արծվի 38 տեսակ՝ առաջին կայսրություններից սկսած մինչեւ վերջին՝ անկախ Ռուսաստանի գերբը: Եվ շատ տարօրինակ բան է ստացվել. ուսումնասիրություններից պարզվել է, որ ինչ-որ պատկերված է զինանշանի վրա, այդպիսին էլ եղել է այդ ժամանակահատվածը: Սրա մեջ կա ինչ-որ միստիկա, բայց փաստեր են: Օրինակ, եթե արծվի թեւի ֆոնի վրա պատկերված թուրը եղել է դեպի ներս՝ ներքին խռովություններ են նկատվել, իսկ երբ եղել է դեպի դուրս՝ Ռուսաստանը միշտ ունեցել է նվաճումներ, հաջող պատերազմներ»:
Յուրաքանչյուր նշան վերլուծելիս՝ հասկանալի է դառնում, որ այն մի հետեւանք թողնում է երկրի իրավիճակի վրա: ՀՀ զինանշանի պարագայում ծայր չունեցող թրի պատկերումը վատ ազդանշան է:
«Եթե մենք տեսնում ենք, որ պաշտպանները՝ առյուծը եւ արծիվը, կարծես թե, շատ խեղճ վիճակում են, նույնպես վատ ազդանշանի մասին է խոսում»:
Նկարիչ Հաղթանակ Շահումյանը և iոմպոզիտորների և երաժշտագետների միության նախագահ Արամ Սաթյանն նույնպես այն կարծիքին են, որ ՀՀ խորհրդանշանները պետք է փոխվեն: Ըստ Արամ Սաթյանի, 1918 թվականի Առաջին հանրապետության կայացման ժամանակ այդ խորհրդանշանները ընտրվել էին մեկ տարով և հետագայում պետք է փոխվեին: Սակայն այդ հանրապետությունը երկար կյանք չունեցավ ու հուշերը իմաստ չկար վերականգնելու` նշում է Արամ Սաթյանը: «Պետք է կամք ունենանք, որպեսզի օրհներգը փոխենք՝ խոսելով երաժշտական լեզվով»,- շարունակում է միտքը կոմպոզիտորը և որպես հիմնավորում նշում Գաբրիել Երանյանի «Հայաստան» երգը կամ էլ Արամ Խաչատրյանի ձոներգը: «Այն կարող է մեկին դուր գալ, մյուսին՝ ոչ, բայց հիմնի «երաժտությունը պետք է վերամբարձ լինի հողից կտրի մարդուն»,- ասում է Արամ Սաթյանը:
«Մեր հիմնը խեղված հիմն է, որևէ մեկը Նալբանդյանին հարցրե՞լ է, թե կարող ենք փոխել քո բանաստեղծությունը, իսկ զինանշանն էլ օտարական է, ռուսականին նմանեցված: Ավելին՝ մենք պետք է այնպես ներկայանանք, որ մեր դրոշը տեսնողը նույնպես այն երբեք չմոռանա»,- իր հերթին հավելում է գեղանկարիչ Հաղթանակ Շահումյանը: Այժմ ներկայացնենք, որ կատարած հարցախույզից մեկ հատված՝ ինչ գիտեն մեր քաղաքացիները ՀՀ խորհրդանշանների մասին:
«Եվ վերջում, մասնագետներն անհրաժեշտ են համարում պետական եւ ազգային խորհրդանշանների խորհրդի ստեղծումը, որտեղ կքննարկվեն առկա բացերը»:
