«Մեծ եղբայրը հետևում է Ձեզ»․ տեղավորվել է Ձեր գրպանում, սեղանին, հենց ձեռքի մեջ, տալիս է ինֆորմացիա, ստանում էմոցիա, այն դարձնում թիվ։ Ձեր թվային ցանկությունները գումարվում, հանվում, բաժանվում ու բազմապատկվում են։ Արդյունքում` տեսնում եք այն ապրանքի գովազդը, որի կարիքն ունեիք։
Համացանցը գուշակում է ձեր ցանկությունը։ Իսկ իրականում՝ մաթեմատիկան ամենուր է, թիվ են դառնում նույնիսկ ձեր վարքն ու ցանկությունները։
«Մարքեթինգը մեծամասամբ մաթեմատիկա է։ Եթե մենք չունենք թվեր, մենք ուղղակի զբաղվում ենք ոչնչով։ Թե՛ գովազդը, թե՛ մարքեթինգային այլ բաղադրիչները պարտադիր պիտի գեներացնեն թվեր։ Նույնիսկ փողոցում կախված ամենակրեատիվ գովազդային վահանակը ոչինչ է, եթե մենք չենք կարողանում այդ վահանակի ազդեցությունը չափել մեր բիզնեսի վրա»։
Թվային մարքեթինգի, սոցիալական մեդիա հետազոտությունների ոլորտում ավելի քան 10 տարվա փորձ ունեցող Տարոն Պապիկյանը հերթով թվարկում է՝ ինչերն է աշխատանքային տարիների ընթացքում թիվ դարձրել․ առաջարկ, պահանջարկ, մրցակիցների զբաղեցրած դիրք, շուկայի տարողունակություն, նոր շուկա ստեղծելու մասին տեղեկատվություն։
«Այդ վահանակը շատ սիրուն է, շատ լավն է, բոլորը խոսում են, բայց թվային տեսանկյունով մեզ ի՞նչ օգուտ տվեց, որքանո՞վ բարձրացրեց մեր տեսանելիությունը, որքա՞ն ավելի շատ մարդ մեզ ճանաչեց, մեր հանդեպ վստահությունը ինչպե՞ս փոխվեց՝ նվազե՞ց, թե՞ ավելացավ։ Մենք շատ հաճախ հետաքրքիր մարքեթինգային բաղադրիչ տեսնելով՝ կլինի գովազդ կամ վահանակ, ասում ենք «հավեսա», բայց հավեսը մասնագիտական ձևակերպում չի»։
Ինչպե՞ս «հաշվել» նամակագրության բովանդակությունը, հեռախոսազանգերի, անգամ դրանց բացակայության նշանակությունը, մեկ քլիքի արժեքը, մեկ հաճախորդի ձեռքբերման գինը։ Մասնագետը սա անելու շատ բանաձևեր ունի։ Բոլոր գործողությունների մեկնարկն ու ավարտը հետազոտությունն է․
«Մարքեթինգային յուրաքանչյուր գործընթաց կառուցվում է հետազոտությունների, տվյալների հիման վրա և միևնույն ժամանակ յուրաքանչյուր գործընթաց իր հերթին գեներացնում նոր ինֆորմացիա, դատա։ Դոմինանտ դեր ունի հետազոտությունը, որն ունի 2 ուղղություն՝ քանակական և որակական։ Իհարկե՝ առավել կարևորում ենք քանակական հետազոտությունները, որովհետև, ի տարբերություն որակականի, դրանք մեզ փաստարկված տեղեկատվություն են փոխանցում, որի հիման վրա մարքեթինգի թիմը կարողանում է կայացնել որոշումներ, մշակել ռազմավարություն»։
«Մենք ամեն օր հավանում ենք որևէ ինֆորմացիա, հստակ արձագանքում ենք տեղեկատվությանը՝ լայքում ենք, share ենք անում, comment ենք անում, արդեն երկար տարիներ է՝ բացի լայքելուց մենք նաև այլ թվային էմոցիաներ ենք տեղադրում՝ մենք զայրույթը, հիացմունքը, հուզմունքն ենք արտահայտում և այլն։ Էս ինֆորմացիան չի անհետանում։ Ցանկացած ինֆորմացիա, երբ հայտնվում է համացանցում, ենթարկվում է հստակ անալիզի և պահվում է հատուկ պահոցներում»։
Հայկական ՓիԱռ ասոցիացիայի փոխնախագահ, ՓիԱռ մասնագետ Արման Գրիգորյանը վստահ է՝ հանրային հաղորդակցությունը ոչ միայն արվեստ, այլ նաև գիտություն է, որում կարևոր է հաշվարկը, հետազոտությունն ու վերլուծությունը։ Արվեստ-գիտության այս մարդիկ, մինչ բուն հաշվարկներին անցնելը, նախ հաշվարկում են՝ ու՞մ հետ աշխատանքում դրանք պիտի կիրառեն, հասարակության ո՞ր խումբն է իրենց առավել հետաքրքիր՝ ո՞րն է թիրախային լսարանը․
«Կա հստակ բանաձև թիրախային լսարանի արդյունավետության չափման համար։ Առաջինը՝ 1-10 համակարգով գնահատում ենք թիրախային լսարանի ազդեցությունը մեր կազմակերպության վրա, երկրորդը՝ գնահատում ենք էլի 1-10 համակարգով թիրախային լսարանի խոցելիությունը մեր կազմակերպությունից, և երկու հաշվարկի գումարի արդյունքում ստանում ենք տարբեր ցուցանիշներ, որը ցույց է տալիս թիրախային լսարանի կարևորությունը մեզ համար»։
Եթե մարքեթինգը մաթեմատիկական հաշվարկների է ենթարկում մարդու ցանկությունը, ՓիԱռը չափում է նրա հետ հարաբերությունների որակն ու կայունությունը․ ապրանքի, ծառայության կամ մարդու մասին քանի հարցազրույց, հրապարակում է եղել, քանիսն են որոնել այն, քանիսը` հղում տվել, որքան պահանջված է եղել և այլն։
«Առաջին անգամ մենք փորձեցինք հոգեբանական տերմինները մաթեմատիկորեն ձևակերպել։ Հոգեբանական շահույթ, բավարարում․ սրանք այն բաներն էին, որոնք երբեք չէին չափվել, և առաջին անգամ Սայմընն էր, որ տնտեսագետ լինելով սկսեց դրանք չափել»։
Հետո տեղի ունեցավ առավել հետաքրքիր մի բան․ Նոբելյան մրցանակակիր, հոգեբան Դանիել Կանեմանը բացահայտեց հեռանկարի տեսությունը, որը հետագայում վերածվեց «վարքային տնտեսագիտություն» կոչվող գիտության։ Այն փորձում է չափելի դարձնել մարդու վարքային առանձնահատկությունները տնտեսական ցանկացած գործունեություն ծավալելիս։ Սպառողների վարքն ուսումնասիրող հոգեբան Դավիթ Հայրապետյանն է պատմում․
«Պարզվում է, որ մենք մեր գնումներում, մեր տնտեսական ակտիվության մեջ խիստ իռացիոնալ ենք։ Եվ այս ոլորտում աշխատող հոգեբանները փորձում են մոդելավորել, չափելի դարձնել իռացիոնալ միտումները։ Թվում է, որ խոսում ենք ինչ–որ աբսուրդի մասին՝ իռացիոնալությունը ո՞նց կարելի է մոդելավորել, բայց կա»։
Հոգեբանը արդեն 6 տարի ուսումնասիրում է «դրամային պատրանք» կոչվող երևույթը»։ Այն ցույց է տալիս, որ մարդը հակված է նախատեսվածից ավելին ծախսել, եթե չափման միավորները փոքր թվեր են։ Ենթադրենք՝ 1 պայմանական միավորն արժե 500 դրամ։ Մարդն ավելի հակված է գնել ոչ թե 1000 դրամ, այլ 2 պայմանական միավոր արժեցող ապրանքը։ Ասում է՝ մարդու ընկալումն է այդպիսին․ երկուսը, ամեն դեպքում, ավելի փոքր է 1000-ից։
Այսպիսի «աչքի խաբկանք» մաթեմատիկական հնարքները, ըստ հոգեբան Դավիթ Հայրապետյանի, սպառողի մոտ առաջացնում են գնում կատարելու ավելի մեծ՝ հաճախ չգիտակցված ցակություն։ Այդպիսի հնարքների շտեմարան է, օրինակ Դեն Արիելի «Կանխատեսելի իռացիոնալություն. մեր որոշումները սահմանող թաքնված ուժերը» գիրքը․
«Կա այդպիսի մի մեթոդ՝ «մեկ հոգու ձեռքին՝ 6 հատից ոչ ավելի»․ դու գնում ես գնելու 1 գարեջուր, ու գրված է՝ մեկ հոգուն 6 շշից ավելի չենք վաճառում։ Դու մեկ հատ պիտի գնեիր, բայց 6 հատ գնում ես։ Մի օրինակ կա, ասում է՝ մեկ ձմերուկն արժի 3 ռուբլի, 2 ձմերուկն արժի 8 ռուբլի։ Մարդը գալիս է, ասում է ոնց, մի հատ գնում եմ, մի հատ էլ է տալիս՝ մի հատ էլ եմ գնում, ասում է՝ տեսար, 6-ով 2 ձմերուկ գնեցի։ Ասում է հա, բայց դու եկել էիր 1 հատ գնելու։ Մարդուն խրախուսելու գնում կատարելու մեխանիզմներ կան և դրանք բոլորը ուսումնասիրված, չափված և ապացուցված էին»։
Անտիկ աշխարհի առակագիր Եզոպոսը կարծում էր, որ լեզուն աշխարհի ամենալավ բանն է, ամենավատը՝ նույնպես։ Ցանկացած երևույթ մի դեպքում դարման է, մի դեպքում` զենք։ Իրականում` ցանկությունն ու վարքը չափելը, հաշվարկելն ու բանաձևելը կարող է հեշտացնել կյանքը՝ վստահեցնում են մասնագետները։
Որքա՞ն մարդ կլսի այս թողարկումը, Դուք, որ լսում եք վերջին վայրկյանները, ինչպե՞ս կարձագանքեք, սոցանցում ի՞նչ կարծիք, մեկնաբանություն կթողնեք, համացանցում որքա՞ն կտարածեք՝ թվերը ցույց կտան։ Իսկ մենք հաջորդ շաբաթ կբացահայտենք մաթեմատիկայի և մյուս ոլորտների կապը։
