Արմավիրի մարզում սկսել են վերականգնել խաղողի մեղրաբույր տեսակի այգիները: Մեղրաբույրը ցրտադիմացկուն, բերքատու տեսակ է, որի այգիները չեն թաղում ու չեն բացում, ինչն էլ կրճատում է այգեգործի ծախսը: Խաղողի այս տեսակը մարզում տարածված է եղել խորհրդային տարիներին, այգիները սկսել են կրճատվել 2000-ականներին, երբ գյուղացիները իրացման խնդրի առջև կանգնեցին․ խաղողի այս տեսակը մթերում են միայն գինու գործարանները:
Նախորդ տարի, թերևս պատերազմի պատճառով, այգեգործներից շատերը չկարողացան թաղել այգիները: Բայց ձմեռը մեղմ էր, այգիները չցրտահարվեցին: Հովհաննես Մաթևոսյանը դրանում համոզվեց՝ խաղողի վազերն էտելիս ց։
«Այգին էս տարի չենք թաղել, դե՝ լավ է, չի փչացել: Էտել ենք, կապել, ցուրտը չի տարել, բերք կլինի»
Արգավանդ գյուղի իր տնամերձում գերակշռողը խաղողի սեղանի սորտերն են, իսկ սեփականաշնորհված տարածքներում արդեն մի քանի տարի վերականգնել են մեղրաբույրի մշակությունը: Արմավիրի մարզում խաղողի այս տեսակը հիմնականում պահպանվել է դեռ խորհրդային տարիներին մասնագիտացված այգեգործական տնտեսություններում՝ Շենավանում, Գետաշենում, Լենուղիում, Ամասիայում: Մեղրաբույրի այգիները սկսեցին քանդել 2000-ականներին, երբ գյուղացիները կանգնեցին իրացման խնդրի առջև: Գյուղատնտեսական գիտությունների թեկնածու Սիմոն Ասատրյանը բացատրում է պատճառները.
«Մեղրաբույր սորտի խաղողն ավելի քիչ են մշակում, որովհետև հիմնական մթերողը՝ Կոնյակի գործարանը, այն չի մթերում: Դրա համար էլ մարդիկ ավելի հակվեցին սորտերի մշակմանը: Մեղրաբույրը բերքատու սորտ է»:
Մեղրաբույրը նաև բարձր շաքարայնություն ունի, ինչի պատճառով հիմնականում օգտագործվում է գինու արտադրության մեջ: Կարեն Գաբրիելյանը գյուղատնտեսության ոլորտում աշխատանքային մեծ փորձ ունի, մասնագիտությամբ գյուղատնտես է և երկար տարիներ զբաղվել է խաղողագործությամբ.
«Մեղրաբույրը միջտեսակային հիբրիդ է, տարբեր տեսակներ խաչասերել են ու ստացել ցրտադիմացկուն սորտ: Բերքատու է, բայց իր մեջ շաքարներ կան, որոնք չեն խմորվում մինչև վերջ»։
«Մեղրաբույրից շատ լավ գինի է լինում, շատ մուգ կարմիր չէ, ինչպես ներկենին, ներկառատը, բայց քիմքին հաճելի է: Պտղամիսը սպիտակ է, եթե ուզում են գինին կարմիր լինի, ապա խաղողը պետք է ճզմել, թողնել 5 օր, որպեսզի գույնը մգանա»,- ասում է Սիմոն Ասատրյանը:
Հովհաննես պապիկի այգում՝ մեծ տարայի մեջ, պահվում է մեղրաբույրից ստացված գինին, բերքը քաղել է տնամերձից: Բացում է կափարիչն ու առաջարկում համտեսել: Գինին վարդագույն է։
«Մի կում փորձեք, տեսեք ի՞նչ համ ունի: Պահել ենք, բայց արդեն օղի ենք թորելու»:
Սեփականաշնորհված 1000 քմ այգուց Ռաֆայելն անցած տարի 7տ խաղող է ստացել, բերքը հանձնել է վերամշակող ձեռնարկությանը՝ 1 կգ–ը 140 դրամով: Այգու մի հատվածում նոր արմատակալներ կան, որոշել է Շահումյան սորտը փոխարինել մեղրաբույրով: Ասում է՝ ցրտադիմացկուն սորտերի վրա ծախսերը զգալիորեն կրճատվում են.
«Կես հեկտարը, որ պետք է աշխատողներ բերեմ, լարերից պոկեն, թաղեն, 200 հազար դրամից ավելի փող է ծախսվելու: Նույնն էլ գարնանը՝ պիտի գան, բացեն, կապեն, աշխատուժն էլ թանկ է: Սրա բերքատվությունը շատ բարձր է»:
Արգավանդ համայնքում մեծամասամբ զբաղվում են խաղողի սեղանի տեսակների մշակմամբ, սկսել են ավելացնել նաև տեխնիկական տեսակները: Համայնքի ղեկավար Արշավիր Աղաջանյանի խոսքով՝ սեղանի սորտերի տարածքը գյուղում մոտ 130 հա է, իսկ տեխնիկականինը՝ մի քանի անգամ պակաս։
«Ավել շատ տեխնիկական սորտի խաղողի տարածքներն են շատանում, քան սեղանինը: Տարբեր սորտերի տնկիներ են դնում»:
Խորհրդային տարիներին, մինչդեռ, Արգավանդում խաղողի տեխնիկական սորտի այգիները շուրջ 50 հա տարածք էին զբաղեցնում։ Գյուղացիները հույս ունեն, որ այդ պատկերը կվերականգնեն։
