Աիդա Ավետիսյան
«Ռադիոլուր»
Արագածոտնի մարզում տեղացած կարկուտը վնասել է ֆերմերների բերքը: Խնձորահավաքի պատրաստվող գյուղացին բերք չունի։ Հաշված րոպեներում ամբողջ աշխատանքը գետնին է հավասարվել: Պատճառը, ըստ նրանց, հակակարկտային կայանները չգործարկելն է: Որքանո՞վ են արդյունավետ կայանները և արդյո՞ք տուժած գյուղացիները կստանան բերքի փոխհատուցում:
Սեպտեմբերի 28-ին տեղացած կարկուտը Արագածոտնի մարզում մեծ վնասներ է հասցրել պտղատու ծառերին: Կարբեցիները դժգոհում են, որ իրենց ամբողջ տարվա աշխատանքն ու ծախսած գումարները մեկ րոպեում հավասարվել են հողին: Միակ դժգոհությունը հակակարկտային կայաններից է: Դրանք չեն աշխատել, պնդում է կայանից 300 մետր հեռավորության վրա գտնվող հողատեր Հայկ Գևորգյանը: Զանգահարել են 911 ծառայություն՝ ակնկալելով օգնություն, սակայն ապարդյուն:
«Եթե կարկուտի գալու ժամանակ հակակարկտային կայաններն աշխատեին, մենք կհասկանայինք, որ խնդիր է եղել, չի կրակել, բայց կայանն ընդհանրապես չի աշխատել: Մենք զանգել ենք 911 ծառայություն և այնտեղից մեզ ասել են, որ տեխնիկական խնդիր է եղել, որ կայանը չի կրակել: Սակայն Արտաշավանի կայանի տնօրենը եկավ մեր հետ հանդիպեց և փորձում էր 100 գյուղացու համոզել, որ կայանն այդ ժամանակ կրակել է»:
Կայանը կրակելիս մեծ աղմուկ է հանում և այդ ձայնը չլսել հնարավոր չէր, պնդում է զրուցակիցս։
«Նույնիսկ հարսանիքի արարողության ձայների դեպքում է լսվում կայանի կրակելը: Մեր կողքն է տեղակայված կայանը, կարկուտի ժամանակ չեն կրակել, այլ կարկուտից հետո, իսկ ինձ ասում են, որ դու չես լսել ձայնը»:
Կամ կայանի մոտ մարդ չի եղել, կամ էլ չեն տիրապետում իրենց աշխատանքին, հնարավոր վարկածները թվարկեց նա: Իսկ հակակարկտային ծառայության պետ Արթուր Հովսեփյանը «Ռադիոլուրի» հետ զրույցում հակառակն է պնդում.
«Արագածոտնում ունենք ռադիոլոկացիոն հակակարտային կենտրոն , որտեղից գործարկվում են մարզի բոլոր հակակարկտային համակարգերը և 28-ի դեպքի հետ կապված վստահ ասում եմ, որ կայանն աշխատել է: Մեզ մոտ նույնիսկ համակարգչում գործարկման տվյալներն արխիվացված են
-Ինպե՞ս է որ գյուղացիները ձայնը չեն լսել այդ դեպքում:
-Մինչև մի 100 մետր հեռավորության վրա եթե գտնվես այդ ուժեղ անձրևի և կարկուտի ձայնի ազդեցության ներքո հնարավոր չէ լսել այդ կայանի աշխատանքի ձայնը: Պետք է շատ մոտ գտնվես, որպեսզի արձանագրես, որ կայանն աշխատում է կամ չի աշխատում»:
Հանրապետության տարածքում ակտիվ ներգործության աշխատանքներն իրականացվում են
երկու մեթոդով՝ գազագեներատորային և հրթիռային արձակիչ կայանների միջոցով: Հրթիռային կայանները ձեռք են բերվել 2017 թվականին պիլոտային ծրագրով:
Սակայն այս երկու կայաններից ավելի արդյունավետը հրթիռայինն է, որոնցից հանրապետության տարածքում տեղադրված են երկու մարզերում՝ Արագածոտնում և Արմավիրում: Արտաշավանում տեղադրված է և՛ գազագեներատորային, և՛ հրթիռային արձակիչ կայան, որոնց գործարկումից էլ դժգոհում են գյուղացիները: Ֆերմերների հետ են հանդիպել մարզպետարանի աշխատակիցները: Համապատասխան հանձնաժողովը կազմել է վնասի չափի վերաբերյալ արձանագրություն, սակայն մինչ այսօր գյուղացիները որևէ տեղեկություն չունեն, թե ինչ է լինելու: Արագածոտնի մարզպետարանի գյուղատնտեսության վարչության պետ Յուրա Ազատյանը «Ռադիոլուրի» հետ զրույցում նշեց, որ « դեմեր» կոչված հատվածում 1000 հեկտար խնձորենիներից կարկտահարվել է մոտ 70 հեկտարը:
— Փոխհատուցում լինելու՞ է:
-Կներկայացնենք կառավարությանը և ինձ թվում է, այո: Մեկ-երկու օրվա ընթացքում կներկայացնենք:
-Կարկտակայանները չե՞ն աշխատել:
-Կարկտակայանները բարձրացանք, նայեցինք, ասացին աշխատել է: Ուղղակի քամին մեծ արագությամբ հեռվից է բերել և այդ պահին անզոր է դառնում կարկտակայանը:
Հակակարկտային կայանների աշխատանքը , երբ ուղեկցվում է քամու հետ, օգտակար գործողության գործակիցը նվազում է, ասում վարչության պետը: Սակայն մեր այն դիտարկմանը, որ Արտաշավանում տեղադրված է նաև հրթիռային կայան զրուցակիցս պատասխանեց:
«Հրթիռայինները չեն աշխատել: Ամպը չի արձանագրել, որպեսզի աշխատի հրթիռային կայանը»:
Հայաստանի գյուղատնտեսական դաշինքի փորձագետ Արտակ Մարտիրոսյանը ևս գազով աշխատող կարկտակայանների արդյունավետությունը բացասական գնահատեց: Մի փոքր թանկ, բայց արդյունավետ են հրթիռային կայանները: Սակայն փորձագետը կարկուտի հնարավոր ռիսկերից բերքը պաշտպանելու մեկ այլ կարևոր մեթոդ էլ է նշում՝ կարկտապաշտպան ցանցերն են։
«Կարկտապաշտպան ցանցերն ավելի էֆեկտիվ են պտղատու այգիների համար»:
Գյուղացիների համար, սակայն այս տարբերակով այգիները պաշտպանելն անընդունելի է: Ասում է՝ մեկ հա տարածքը ցանցապատելու համար անհրաժեշտ է մոտ 15 հազար դոլար։
