Հասմիկ Դիլանյան
«Ռադիոլուր»
Երևանում այսօր երեկոյան Ամուսլարի փրկության երթ է մեկնարկելու: Վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանի՝ Ամուսլարի հանքավայր տանող ճանապարհները բացելու հորդորից հետո էլ ճանապարհը շարունակում է փակ մնալ:
Ջերմուկցիները կառավարությունից նոր պատասխան են ակնկալում: Մինչ այդ, «Ռադիոլուրն» այսօր մեկ անգամ ևս լսել է երկրաբանների մասնագիտական վերլուծությունները:
ԵՊՀ աշխարհագրության և երկրաբանության ֆակուլտետի ռեգիոնալ երկրաբանության և օգտակար հանածոների հետախուզման ամբիոնի վարիչ Շահեն Խաչատրյանը «Ռադիոլուրի» հետ զրույցում մանրամասն անդրադարձել է հանքավայրում առկա պաշարներին, խոսել ռիսկերի մասին:
Երկրաբանության ինստիտուտի տնօրեն Խաչատուր Մելիքսեթյանն է իրենց վերլուծությունն է ներկայացրել:
«Ճիշտ այնպես, ինչպես 16 ամիս փակ ենք պահել, այժմ էլ շարունակելու ենք փակ պահել դեպի Ամուսլարի հանքավայր տանող ճանապարհները»,- «Ռադիոլուրին» փոխանցեց Ջերմուկի բնակիչ Ահարոն Արսենյանը: Հետքայլ չկա՝ վստահեցրեց.
«Ջերմուկի բնակչությունը չի ցանկանում փոխել իր սոցիալական ուղղվածությունն ու դառնալ հանքարդյունաբերական քաղաքի բնակիչ: Մենք սովորել ենք ապրել տուրիստական քաղաքում: Որոշել ենք ավելի զարգացնել մեր քաղաքը»:
Իսկ վարչապետի՝ Ամուսլարի հանքավայր տանող ճանապարհները բացելու հորդորից հետո էլ հենակետերում ամեն ինչ խաղաղ է՝
«Մենք չենք էլ սպասում որևէ բան, քանի որ դա հեղափոխության սկզբունքներին դեմ կլինի»:
Եվ քանի դեռ ժամանակ կա, «Ռադիոլուրը» որոշեց մասնագիտական կարծիք ստանալ ԵՊՀ աշխարհագրության և երկրաբանության ֆակուլտետի ռեգիոնալ երկրաբանության և օգտակար հանածոների հետախուզման ամբիոնի վարիչ Շահեն Խաչատրյանից:
Նախ՝ Ամուլսարի հանքավայրում առկա պաշարների մասին: Հայաստանի բոլոր հանքավայրերում, նաև՝ Ամուլսարում 1 տոննա հանքաքարի մեջ միջինը 3 գրամ ոսկի կա: Խորհրդային տարիներին սա ձեռնտու քանակ չէր: Իսկ այժմ ձեռնտու է, քանի որ նոր տեխնոլոգիաների շնորհիվ հնարավոր է ավելի ցածր պարունակության հանքաքարերից ոսկի կորզել՝ ավելի քիչ ծախսով:
Երկրաբանի խոսքով՝ «Լիդիա Արմենիան»-ն ընտրել է կույտային տարրալվացման եղանակը.
«Ինքը բավականին էժան է, դրա համար հարստացուցիչ ֆաբրիկա պետք չի կառուցել: Փոս է փորվում, կցվում է հանքաքարը ցայվում է ցիանի մեջ: Ցիանը ոսկին գտնում է, հանում է, դառնում է լուծույթ: Այն գնում է ոսկու կորզման արտադրամաս, որտեղ ոսկին վերցնում են»:
Մոտ 90 տոննա հաստատված պաշարներ կան: Կորզվող ոսկու քանակը մոտավորապես 73 տոննա է լինելու՝ ըստ «Լիդիան Արմենիա»- ի փաստաթղթերի: Կարծում է, որ նման պաշարներ կան: Ոսկուց բացի այստեղ նաև արծաթ կա:
«Մկնդեղ, պղինձ, երկաթ, կապար կան: Այդ մասով կարող ենք հանգիստ լինել: Այնպես չէ, որ այնտեղ արժեքավոր բաներ կան ու մենք չգիտենք: Ուրան ու թորիում կա հաշվետվություններում, սակայն, եթե մի պահ ընդունենք, որ ուրանի կուտակներ կան, դրանց քանակը մոտ 100 տոննա էր»:
Ռադիոակտիվ տարրերի մասին տեղեկատվություն կա «Լիդիանի» հաշվետվություններում՝ ասում է:
«Ուրանի փոքր հանքավայրերը պետք է ունենան առնվազն 1000 տոննա ուրանի քանակ, այստեղ մենք տեսնում ենք, որ ընդամենը 100 տոննա է»:
Խաչատրյանին հատկապես ստորգետնյա ջրերն են անհանգստացնում: Հատկապես՝ Ջերմուկի հանքային ու ընդհանրապես քաղցրահամ ջրերի վրա ունեցած ազդեցության մասին է խոսում:
Թթվային դրենաժների մասին. «Ծծմբի ու երկաթի բնական միացություն է, երբ որ անձրև է գալիս օքսիդացման գործընթաց է սկսվում: Դա վերածվում է լիմոնիդի ու ծծմբական թթվի՝ կիսլատա: Բացահանքեր են լինելու, մոտ 150 հա անձրևներ են գալիս, լցվելու են, ջուրը ճեղքերով ներծվվելու է իջնի ներքև»:
Երկրաբանության ինստիտուտի տնօրեն Խաչատուր Մելիքսեթյանը «Ռադիոլուրի» հետ զրույցում ընդգծում է՝ հանքավայրի Ջերմուկի ջրերի վրա ազդեցություն չի կարող լինել.« 2014-2016թվականներին մանրակրկիտ հետազոտություն ենք իրականացրել՝ միջազգային նախագծերի շրջանակներում: Ուսումնասիրել ենք Ջերմուկի ջրերի առաջացումը: Մեր կարծիքով Ջերմուկը խորքային մագմատիկ օջախից անջատվող ջրերի խառնուրդ է, Վարդենիսի ու Սյունիքի բարձրավանդակից առաջացող ջրերի հետ: Ամուսլարի ջրերը այստեղ չեն հասնում»:
Երկրաբան Շահեն Խաչատրյանը մտահոգվեց, պատմեց, մանրամասն ներկայացրեց Ամուլսարի հանքավայրի երկրաբանական ու երկրագիտական առանձնահատկությունները, հանքավայրում գտնվող պաշարների հաշվարկները ներկայացրեց, բայցև անկեղծացավ.
«Ես մասնագիտությամբ երկրաբան եմ, երկրաբանության ֆակուլտետի դասախոս եմ: Ես իմ ուսանողներին սովորեցնում եմ հանքավայրեր որոնել, գտնել, հետախուզել, շահագործել: Տվյալ դեպքում ինձ ավելի շատ մեր երկրի շահն է հետաքրքիր, քան իմ մասնագիտությունը»:
«Ռադիոլուրը» փորձեց նաև Ամուլսարի հանքավայրի շահագործման մեջ վտանգներ չտեսնող երկրաբանների հետ զրուցել: Նրանք, սակայն, հրաժարվեցին: Նշում են՝ Ամուլսարը վաղուց դարձել է քաղաքական թեմա:
Այսօր երեկոյան ԱԺ այգու մոտից երթ է մեկնարկելու «Հանուն Ամուլսարի փրկության. ոչ մի հետքայլ» կարգախոսով: Նախաձեռնության անդամները կոչ են անում միանալ այսօրվա երթին: «Ռադիոլուրին» փոխանցեցին՝ կանցնեն Երևանի կենտրոնական փողոցներով:
