Կիբերանվտանգության խնդիրներն աշխարհում գնալով լրջանում են՝ այսօր նշել է մեդիափորձագետ Սամվել Մարտիրոսյանը:
Տարեց տարի համացանցից օգտվողներն ավելանում են, իսկ դրան զուգահեռ էլ մեծանում են հակերային հարձակումները:
Այս տարի համացանցում էլեկտրոնային առևտրի հարթակները թոփ հիսնյակի մեջ են եղել:
Ամերիկյան ամենամեծ զեղչերի՝ «Սեւ ուրբաթի» օրը Հայաստանում գրանցվել է օնլայն առեւտրի ողջ տարվա ծավալի 10 տոկոսը՝ այսօր հայտնեց մեդիափորձագետ Սամվել Մարտիրոսյանը՝ նշելով, որ Հայաստանն աստիճանաբար սկսում է հետաքրքրել կիբերհանցագործներին։
Եթե 2016 թվականին համացանցից օգտվում էր Հայաստանի բնակչության մոտ 64 տոկոսը, ապա այս տարի, թեեւ դեռ հաշվարկներ չկան, մեդիափորձագետի դիտարկմամբ, նրանց թիվը կհատի 75 տոկոսի շեմը:
«Մենք կարող ենք տեսնել, որ օրինակ այցելությունների թվով, հիմնական էլեկտրոնային առևտրի հարթակները մտել են թոփ 50-ի մեջ և արագ բարձրանում են: Հիմնականում դա Ali express-n է ու Amazone»:
Ազգաբնակչության ակտիվությունն այս ոլորտում իր հերթին բերում է այլ վտանգի: Եթե առաջներում հակերային խմբերին այնքան էլ չէին հետաքրքրում հայերը, քանի որ չունեին գումար հեռախոսների մեջ, բանկային քարտերում, ապա հիմա հակառակ պատկերն է: Մարտիրոսյանի դիտարկմամբ՝ հայերն այժմ փոքր, սակայն համեղ պատառ են կիբերհանցագործների համար:
«Նոյեմբերի-դեկտեմբերի ընթացքում բավականին մեծ քանակի հարձակումներ եղան: Իհարկե, պաշտոնական վիճակագրություն չկա, ես կարող եմ միայն նշել այն օրինակները, որոնք միայն ես գիտեմ, բայց փաստացի մեծ քանակի բանկային քարտի տվյալների գողության դեպքեր եղան, հենց այդ առևտրի թեժ պահին»:
Բնակչությունը ակտիվորեն օգտվում է օնլայն խանութներից, սակայն չունի անհրաժեշտ գիտելիքներ։ Մարտիրոսյանն ասածն օրինակով է ներկայացնում: Ֆեյսբուքով գովազդվում է խանութ, որտեղ 5000 դոլարանոց ապրանքը վաճառվում է 180 դոլարով։
Դրանով սպառողը միանգամից դառնում է զոհ‘ քարտի տվյալները տրամադրելով խանութներին։ Նախ՝ ապրանքը չի գալիս, իսկ հետո էլ քարտի տրամադրած տվյալներն օգտագործվում են մեկ այլ խանութից գնումներ կատարելու համար: Կիբերհանցագործության զոհը չդառնալու համար մեդիափորձագետը նշում է մի քանի կետ, որոնց առաջարկում է ուշադիր լինել:
«Պետք է օգտվել հայտնի խանութներից, ուշադիր լինել խանութների կայքերին, քանի որ, օրինակ, նույն ալի էքսպրեսն ունի նմանօրինակ կայքեր, քարտային հաշիվներն ապահովագրելու համար բանկում միայն օնլայն խանութներից օգտվելու համար բացել հաշվեհամար և այնտեղ պահել քիչ գումար, իսկ գնումներն անելուց առաջ գումարը փոխանցել այդ հաշվին և հետո մնացորդը կանխիկացնել»:
Գոնե այս դեպքում կորուստը քիչ կլինի՝ ասում է: Ի վերջո՝ տուժած սպառողների իրավունքներն ինչպե՞ս պետք է պաշտպանել։ «Ռադիոլուրի» հարցին «Իրազեկ և պաշտպանված սպառող» հասարակական կազմակերպության նախագահ Բաբկեն Պիպոյանը պատասխանեց:
«Եթե գործ ունենք դրսի կայքերի հետ, ապա որևէ կառույց մեզ փրկել չի կարող»:
Ժամանակին սպառողները հասարակական կազմակերպությանը դիմել են, որ կայքերը չեն առաջնորդվում սպառողների իրավունքների պաշտպանության մասին օրենքով, սակայն նախորդ տարվանից արդեն այդ օրենքը տարածվում է նաև նման դեպքերից տուժածների դեպքում՝ ասում է սպառողների իրավունքների պաշտպանը: «Ռադիոլուր»-ի փոքրիկ հարցումներն էլ ցույց տվեցին, որ մեր համաքաղաքացիները առավել շատ օգտվում են օտարերկրյա էլեկտրոնային խանութներից։
Տեղական օնլայն խանութներից գնումների դեպքում կիբերհանցագործության հարցը հնարավոր կլինի կարգավորել օրենսդրորեն՝ ասում են փորձագետները:
