«Ինչու՞ է Միջազգային ճգնաժամային խումբը կանխատեսում պատերազմի վտանգ ԼՂ հակամարտության գոտում». հարցն այսօր շարունակել է քննարկվել երևանյան մամուլի ակումբներում: Հարցն այն է, որ հայ քաղաքագետները զեկույցի համահեղինակներից խիստ տարբերվող պատկերացում ունեն իրավիճակի մասին: «Էսկալացիան ու պատերազմն իրարից տարբերում են, ու ապրիլը ցույց տվեց որ պատերազմ չի լինի», ասում է քաղաքագետ Ալեքսանդր Իսկանդարյանը: Միջազգային ճգնաժամային խմբի փորձագետի խոսքով էլ՝ Երևանում ու Բաքվում քաղաքական ներկայացուցիչների պատկերացումները խիստ տարբերվում են:
«Լայնածավալ ռազմական գործողություններ ոչ ոքի պետք չեն: Հայաստանի, Ադրբեջանի ու Արցախի իշխանությունների ներկայացուցիչները հասկանում են , որ հեռահար հրթիռների կիրառումը կործանարար է երկու կողմերի համար էլ, դա ինքնասպանություն է»:
Ու թեև կողմերը փորձում են խուսափել պատերազմից, սակայն, ըստ ՄՃԽ փորձագետ Օլեսյա Վարդանյանի, չկան մեխանիզմներ, որ հնարավորություն կընձեռեն հետաքննություն իրականացնել ու կանխել էսկալացիայի վտանգը:
Փորձագետը հիշեցրեց՝ պատահական չէր, որ ՀՀ նախագահը ապրիլից հետո անհրաժեշտ համարեց հետաքննության մեխանիզմների ներդրումը: Այն պատճառները, որ հանգեցրին ապրիլյան գործողություններին, վերացած չեն, ինչը նշանակում է, որ Էսկալացիայի վտանգ միշտ կա՝ հստակեցրեց զեկույցի համահեղինակը:
Միջազգային և անվտանգության հարցերի հայկական ինստիտուտի տնօրեն Ստյոպա Սաֆարյանը զեկույցը նորություն չհամարեց վերլուծաբանների համար, սակայն այն, ինչ գրաված է ՄՃԽ զեկույցում, իրականությունն է: Նա մի փոքր զարմացած է զեկույցի նկատմամբ հնչող արձագանքից: Այն ոչ հակահայկական է, ոչ ադրբեջանամետ, խումբն ունի իր առաջադրանքը, դա ռիսկերի գնահատումն է և այն ճիշտ և գրագետ գնահատված է՝ ըստ նրա:
«Զեկույցում մենք տեսնում ենք, որ Ադրբեջանը պատրաստվում է պատերազմի։ Դա նորությո՞ւն է, ոչ՝ նորությւն չէ: Հայկական կողմն իր հերթին սպառնում է, որ այս անգամ հակահարված է լինելու»:
ՄՃԽ շատ օգտակար առաջադրանք է դրել իր առջև՝ հասկացնելու, որ պատերազմի վտանգը մեծ է, և կողմերը պետք է մտածեն ու հասկանան, թե ինչի կարող է հանգեցնել այսօրվա վիճակը` բանակցությունների բացակայության պայմաններում:
Կովկասի ինստիտուտի տնօրեն, քաղաքագետ Ալեքսանդր Իսկանդարյանը համամիտ է, որ զեկույցը խնդրով հետաքրքրվողների համար ամենևին նորություն չէ, սակայն պետք է տարբերել էսկալացիան պատերազմից:
«էսկալացիան և պատերազմը բոլորոմին տարբեր բաներ են: Էսկալացիայի վտանգ կա։ Իհարկե՝ այնքան մեծ չէ, որքան ապրիլից հետո, բայց վտանգն աճում է: Սակայն եթե ասում եք, որ պատերազմի կվերաճի, ուրեմն պետք է ապացուցել ասվածը: Կան բազմաթիվ թեժ կետեր աշխարհում, որտեղ լարված իրավիճակ է բայց պատերազմ չի լինում: Ապրիլը ցույց տվեց, որ լարվածություն կարող է լինել, բայց դա չի վերաճում պատերազմի»:
Ըստ Իսկանդարյանի՝ պատերազմի համար հրաման է պետք: Վտանգի աստիճանի մասին խոսելուց առաջ պետք է լուրջ հետազոտություն իրականացնել: Ապրիլից հետո պատերազմի վտանգի աստիճանը նվազել է՝ ասաց քաղաքագետը։
Օլեսյա Վարդանյանը, որն աշխատել է զեկույցի պատրաստման ուղղությամբ, հակադարձելով Իսկանդարյանին, նշեց, որ խումբը հնարավոր սցենարներն է ներկայացրել. «Երբ Բաքվում խոսում ես պաշտոնյաների հետ՝ նրանք շատ կոնկրետ ասում են, որ միայն ապրիլը կարող էր ցույց տալ հայկական կողմին, որ զիջումներին այլընտրանք չկա, որ պետք է տարածքները հանձնել: Հայաստանում միանգամայն հակառակ ռեակցիան է։ Այստեղ մեծ շփոթություն կա, փոխադարձ անհասկացողություն»:
Կարող է լարվածությունը ներգրավել ՌԴ-ին ու Թուրքիային: Իսկանդարյանի համոզմամբ՝ առաջիկա տարիներին չի լինի ոչ մի պատերազմ, իսկ ընդհանրապես, եթե ենթադրենք, որ կլինի էլ, ապա ՌԴ կմիջամտի ու արագ կդադարեցնի այն:
Մյուս կողմից պետք է հասկանալ, որ սա Մերձավոր Արևելքը չէ և Թուրքիան այդ հակամարտության համար վտանգի տակ չի դնի ՌԴ-ի հետ իր հարաբերությունների ապագան՝ ասաց:
