Հայաստանը դարձավ Առաջին աշխարհամարտի զոհը. գիտաժողով ԳԱԱ-ում

Ալիսա Գեւորգյան
Սոնա Հակոբյան
«Ռադիոլուր»

Երևանում այսօր շարունակվել է «Առաջին  աշխարհամարտը և հայ ժողովուրդը ՝ պատմություն և արդիական խնդիրներ» միջազգային գիտաժողովը: Առաջին համաշխարհային պատերազմ. 100 տարի առաջ այս պատերազմի մեջ ներքաշվեց երկրագնդի բնակչության 75 տոկոսը՝ շուրջ 1,5 միլիարդ մարդ: Պատերազմի ընթացքում զորակոչվել է 74 միլիոն մարդ, ռազմական գործողությունների տարբեր թատերաբեմերում զոհվել է 10 միլիոն, վիրավորվել՝ 20 միլիոն մարդ: Սակայն այս պատերազմի մեծագույն զոհը հայ ժողովուրդն էր: Թուրքիայի 100-ամյա ոճրագործության և այսօրվա խարդավանքների մասին ՝ «Ռադիոլուր»-ի անդրադարձում:

Առաջին աշխարհամարտի սանձազերծման գործին Հայաստանը որևէ կերպ չէր առնչվում, բայց դարձավ համաշխարհային այդ աղետի մեծագույն զոհը: Թուրքիայի համար այն դարձավ լավագույն հնարավորությունը՝ հայերին բնաջնջելու դեռևս համիդյան ժամանակներից ծրագրված քաղաքականությունը: Գուցե այդ ամենի մեջ, այնուամենայնիվ,   կար նաև հայերի մեղքը:

Առաջին համաշխարհային պատերազմում զոհվել է ավելի քան 20 միլիոն մարդ, որից 10-ը միլիոնը, ինչպես վերը նշվեց՝ ռազմի դաշտում, մյուս տասը միլիոնը խաղաղ բնակիչներ էին: Պատերազմը տանուլ տված գերմանական խմբավորման կորուստների մեջ երեք միլիոն 400 հազար  խաղաղ բնակիչներից 2,8 միլիոնը բաժին է ընկնում օսմանյան կայսրությանը: Թուրք պատմաբաններն այս փաստ հաճախ են բարձրաձայնում, թե տեսեք ինչ ահռելի ողբերգության է ենթարկվել թուրք ժողովուրդը առաջին համաշխարհային պատերազմում: Սակայն ամեն ինչ պարզ է դառնում, երբ բացվում են փակագծերը: Այդ կորուստների մեծագույն մասը բաժին է ընկնում կայսրության քրիստոնեա ժողովուրդներին և մասնավորապես հայերին:

100 տարի առաջ օգտվելով  առաջին համաշխարհայինի խառնաշփոթից Թուրքիան իրականացրեց հայերի ցեղասպանությունը, 100 տարի անց օգտվելով այլ  իրավիճակներից նա փորձում է ոչ միայն ջնջել այդ ցեղասպանության  մասին վկայող փաստերը,  այլև նոր դավեր նյութել այս տարածաշրջանում:

Խոսքը նախ և առաջ վերաբերում է Դեյր Զորի Սուրբ Նահատակաց հայակական եկեղեցու ոչնչացմանը, որի  թիկունքում կանգնած է Թուրքիան, սույն տեսակետն են պնդում արաբագետ  Արմեն Պետրոսյանն ու թուրքագետ Անդրանիկ Իսպիրյանը:  Հայ փորձագետների համոզմամբ «Իսլամայկան պետության» և Թուիրքիայի միջև կա ակտիվ համագործակցություն, որի արդյունքն էր նաև Դեյր Զորում կատարվածը: