ՊՆ- ում կոռուպցիոն ընկալումն ավելի բարվոք վիճակում է, քանի մյուս գերատեսչություններում

Լուսինե Վասիլյան
«Ռադիոլուր»

Հայաստանի պաշտպանության ոլորտում կոռուպցիոն ռիսկերը բարձր են՝ փաստում են «Թրանսփերենսի ինթերնեշնլ» հակակոռուպցիոն կենտրոնի իրականացրած ուսումնասիրության արդյունքները: Հետազոտությունն իրականացվել է նույն մեթոդաբանությամբ աշխարհի 82 երկրներում։ Դիտարկվել են պաշտպանության և անվտանգության համակարգի  ռիսկային մի քանի ոլորտներ՝ ֆինաններից, գնումների գործընթացից մինչև  անձնակազմի գործողություններ։

Պաշտպանության հաստատություններում կոռուպցիոն ռիսկերի գնահատումը ուսումնասիրված  82 երկրին  դասակագել է A-ից F խմբերում. A-ում կոռուպցիոն ռիսկերը շատ ցածր են, F-ում ՝ շատ բարձր:  Ուսումնասիրության արդյունքներով Հայաստանը դասվել է D խմբում: Սա  միջին հորիզոնական է, որում, ի դեպ,  հանգրվանել է  հետազոտված երկրների մեծ մասը:  Հետազոտության հեղինակներն այս արդյունքը մտահոգիչ են համարում, բայց նաև նշում են, որ պաշտպանության ոլորտը կոռոիպցիոն ռիսկերի առումով Հայաստանում ամենամտահոգիչը չէ: «Հաշվի առնելով մեր երկրի դե ֆակտո պատերազմական վիճակը՝ բարեբախտաբար պաշտպանության ոլորտում այն աստիճան վատ չէ, որքան այլ ոլորտներում»։

Որպես ավելի  մտահոգիչ ոլորտներ, ԹԻ հակակառուպցիոն կենտրոնի գործադիր տնօրեն Վարուժան Հոկտանյանը նշում է հանրային ծառայությունների, առողջապահության, կրթության ոլորտները, դատական համակարգը: Այս ոլորտներում կոռւպցիայի ընկալման համաթիվն ավելի բարձր է, քան  պաշտպանության ոլորտում ու զինված ուժերում:  Մյուս կողմից էլ՝ Հայաստանի ցուցանիշը մյուս երկրների համամտությամբ վատագույններից չէ: «Բնականաբար, կան երկրներ, որտեղ զինված ուժերը շատ ավելի կոռումպացված են ընկալվում, բայց նաև փաստ է, որ մենք շատ հետ ենք մնում զարգացած երկրների ընկալումներից, որտեղ ցուցանիշը 2-ի մոտ է, Հայաստանում՝ 3.2»։

Ի դեպ՝ հետազոտության արդյունքով միայն երկու երկիր է դասվել այն խմբում, որտեղ զինված ուժերում կոռւպցիա համարյա գոյություն չունի: Խոսքը Գերմանիայի և Ավստրալիայի մասին է: Հետազոտված բոլոր 82 երկրներում դիտարկվել են պաշտպանության համակարգի 5 ռիսկային ոլորտներ ՝ քաղաքական, ֆինանսական, անձնակազմ, գործողություններ և գնումներ: Մեթոդաբանությունը բոլոր երկրներում եղել է նույնը: Անկախ փորձագետը յուրաքանչյուր երկրում պատասխանել է 77 հարցից կազմված հարցաշարին ՝ հիմնվելով մոդելային պատասխանի վրա  կամ յուրաքանչյուր հարցին պատասխանելով 0-ից 4 միավոր սանդղակով։

Անկախ փորձագետի պատասխաններն ու ողջ ուսումնասիրությունը զուգահեռաբար տրվել են անկախ գրախոսներին, նաև համապատասխան գերատեսչությանը՝ այս դեպքում պաշտպանության նախարարությանը: Բոլոր կողմերի դիտողություններն ու  մեկնաբանություններն ամփոփվել են ԹԻ աշխատակազմի կողմից:  Սոնա Այվազյանի գնահատմամբ ՝ այս մեթոդաբանությունը քիչ տեղ է թողել սուբյեկտիվ մոտեցումների համար։

Եվ ուսումնասիրության հիմանական եզրահանգումներից մի քանիսը: Հեղինակները փաստում են, որ քաղաքական ռիսկերի առումով կառավարությունն ընդունում է կոռւպցիան որպես հիմնախնդիր պետական կառավարման համակարգում, նաև՝ զինված ուժերում:

Նշվում է, որ թեև  կառավարման ստորին օղակներում կոռուպցիայի դեմ պայքարի որոշ դեպքեր արձանագրվում են, բայց քաղաքացիները դեռևս չեն զգում կառուպցիայի մակարդակի նվազումը: Նշվում է նաև, որ որոշ բարձրաստիչան պաշտոնյաների մասնակցությամբ կոռուպցիոն սկանդալների քննությունը մտել է փակուղի:

Ֆինանսական ռիսկերի առումով հետազոտության հեղինակները նշում են՝ թեև  2013-ից պաշտպանության ոլորտի գնումների մեծ մասի վերաբերյալ տեղեկություններն ավելի հրապարակային են դարձել, բայց հրապարակված գնումների 4 տոկոսը կազմում են մեկ անձից կատարված գնումները։